Шупашкар районӗн ҫынни килти выльӑх-чӗрлӗхе ӗрчетме ӗмӗт тытнӑ та, унӑy шухӑшӗсене суд ырламан. Ырламанни сӑлтавсӑр мар ӗнтӗ. Хайхи шӗремет выльӑха туянассипе аппаланас мар тенӗ, ҫавӑнпа та ют ҫын вӑкӑрӗпех хуҫаланнӑ.

Йӗрлев ӗҫченӗсем пӗлтернӗ тӑрӑх, авӑнӑн 2-мӗшӗнче асӑннӑ арҫын ҫырмара кӑкарнӑ выльӑха курнӑ та йӗри тавра ҫын куҫӗ ҫуккине кура ӑна вӗҫертсе ҫавӑтса илсе кайнӑ. Вӑкӑре вара имшеркке пулман, йывӑрӗшӗпе кӗлеткине кура ӑна 35 000 тенкӗпех хакланӑ.

— Выльӑх хуҫи вӑкӑр ҫухалнине асӑрхасан, тӳрех полицие хут ҫырса панӑ. Йӗрке хуралҫисем вара вӑррине те, вӑкӑрне те тупса панӑ, — пӗлтереҫҫӗ прокуратурӑра.

Ҫапла вара суд пӗтӗмлетӗвӗ тӑрӑх хайхи арҫын малтан та вӑрлас ӗҫпе аппаланине кура 4 ҫуллӑх пӗтӗмӗшле режимла юсав колоние лекнӗ.

Чӑваш кӗнеке издательствинче ҫак кунсенче «Чӑваш Республикин социаллӑ-экономика атласӗ» кӗнеке пичетленсе тухнӑ. Унта республикӑмӑр администраципе территори тӗлӗшӗнчен епле пайланни, кунти ҫутҫанталӑк пуянлӑхӗ, ҫыннисем, пурнӑҫ шайӗ, кӑсӑклӑ тата ытти япала пирки уҫӑмлатса панӑ.

Атласа кун ҫути кӑтартма И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн экономика тата социаллӑ географи кафедрин ӗҫченӗсем Ю.Р. Архипов профессор ертсе пынипе ҫине тӑнӑ-мӗн. Кӗмӗл енчен вара Никӗс тӗпчевӗсен Раҫҫей фончӗ пулӑшнӑ. Кӗнекене «Вырӑс географи обществи» Пӗтӗм Раҫҫейри общество организацийӗн гранчӗпе пичетленӗ.

Яков Ярушкович

Ҫапли-ҫапла та, анчах вӗҫӗнчен шутласан. Томск хула мэрне ӗнер, юпан 13-мӗшӗнче, вырсарникун суйланӑ. Томск облаҫӗн Чӑваш культура автономине 18 ҫул ертсе пыракан Тутарстан чӑвашӗ пурӗ те 0.71% (2 500 ытла ҫын!) сас ҫеҫ пухма пултарнӑ. Суйлав фондӗнче унӑн пӗр пус та пулманнине шута илсен, тен, ку кӑтарту пӗчӗкех те мар.

Томск мэрӗ пулассишӗн пурӗ 8 кандидат тупӑшнӑ. Ҫӗнтерессе вара «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» партинчен тӑратнӑ Иван Кляйн мала тухнӑ — вӑл пурӗ 62,23% пуҫтарнӑ иккен. Суйлава пурӗ Томск хула ҫыннисенчен 20,80% ҫеҫ хутшӑннӑ пулать.

Мульдияров Яков Ярушкович Тутарстанри Элмет районне кӗрекен Багряж ялӗнче ҫуралнӑ. Томска вӑтам шкул пӗтерсессӗн куҫнӑ — кунта вӑл ҫурт-йӗр тӑвӑт институтӗнче пӗлӳ илнӗ, тӗрлӗ ҫурт-йӗре юсаса ҫӗнетес ӗҫре тӑрмашнӑ. Хальхи вӑхӑтра 62 ҫулхи Яков Мульдияров Томск ҫумӗнчи Кисловка посёлокӗнче пурӑнать.

Шкул тулашӗнчи ӗҫпе тӑрӑшакан «Эткер» центрӗ Пӗтӗм Раҫҫейри таврапӗлӳҫӗсен вулавӗн ҫамрӑк турисчӗсен — краеведсен республикӑри куҫӑнсӑр тапхӑрне ирттернӗ. Конкурса Улатӑр, Элӗк, Вӑрнар, Канаш, Красноармейски, Сӗнтӗрвӑрри, Муркаш, Вӑрмар, Шӑмӑршӑ, Етӗрне тата Тӑвай районӗсенчи, ҫавӑн пекех Ҫӗнӗ Шупашкарпа Шупашкар хулисенчи ачасем 29 ӗҫ тӑратнӑ.

Конкурса ҫитернӗ материалсене ултӑ номинаципе хакланӑ. Вӗсене «Ентешсем», «Тӑван тӑрӑхӑн летопиҫӗ», «Ҫар историйӗ», «Литература краеведенийӗ», «Педагогика тата краеведени», «Этнографи» ят панӑ. «Ҫар историйӗнче» Сӗнтӗрвӑрринчи пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан шкулта вӗренекен Ярослав Пласкин ҫӗнтерни пирки пӗлтерет Сӗнтӗрвӑрри район администрацийӗн официаллӑ сайчӗ.

Ача-пӑчана савӑнма нумай та кирлӗ мар вӗт. Муркашри шӑпӑрлансемшӗн нумаях пулмасть ҫавӑн пек кӑсӑклӑ мероприяти пулса иртнӗ. Район центрӗнчи культурӑпа кану центрӗнче вӗсем валли интерактивлӑ шоу йӗркеленӗ.

Тӗрӗссипе, шоуна Санкт-Петербург хулинчи ҫӳллӗ пуканесен «Парадиз» театрӗ кӑтартнӑ. «Вовочкӑн ҫӗнӗ тӗлӗнтермӗшӗсем» ят панӑскер вӑхӑтӗнче шӑпӑрлансене мультфильмсенчи паттӑрсем стена ҫине чӗнсе кӑларса тӗрлӗ вӑйӑ выляттарнӑ, парнесемпе хавхалантарнӑ. Ача-пӑча валли дартс вӑййи те ирттернӗ, батут ҫинче сикме май килнӗ. Юлашкинчен мультфильмсенчи тӗрлӗ сӑнарпа юнашар тӑрса асӑнмалӑх-савӑнмалӑх сӑн ӳкерӗннӗ.

Ача-пӑча правине хӳтӗлес енӗпе ӗҫлекен республикӑри уполномоченнӑй Вячеслав Рафинов эрнекун Хӗрлӗ Чутайра пулнӑ. Унта вӑл ҫынсене тӗрлӗ ыйтупа йышӑннӑ.

Ачасен республикӑри тӗп хӳтӗлевҫи патне пулӑшу ыйтса тӑватӑ ҫын пынӑ. Ыйтусенчен ытларахӑшӗ тӑлӑхсен ыратӑвӗпе ҫыхӑннӑ — сӑмахран, вӗсене ҫурт-йӗрпе тивӗҫтерессипе. Кунсӑр пуҫне алиментран пӑрӑнакансем пирки те сӑмах хускатнӑ.

Уполномоченнӑй патне йышӑнӑва пынисене ҫавӑн пекех район администрацийӗн пӗрремӗш ҫумӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлаканӗ Алексей Порфирьев тата опекӑпа попечительство секторӗн заведующийӗ Алевтина Дадюкова итленӗ. Тӳре-шара ҫынсене хурав панӑ, ҫивӗчрех ыйтусене епле татнине Вячеслав Рафинов хӑй тӗрӗслесе тӑма шантарнӑ.

Ҫак кунсенче ял хуҫалӑх предприятийӗсем выльӑх-чӗрлӗх фермисене хӗле хатӗрлессипе малалла ӗҫлеҫҫӗ. Хӑш-пӗр ҫӗрте шартламана кӗтсе илме хатӗр те ӗнтӗ, тепӗр ҫӗрте ӑна-кӑна тумалли вак-тӗвексем пур-ха.

Ӗҫе вырӑнсенче епле йӗркеленине район шайӗнчи комисси тӗрӗслесе ҫӳрет. Красноармейскинче те ҫаплах. Нумаях пулмасть, акӑ, вӑл «Красное Сормово» (чӑв. Хӗрлӗ Сурӑм) тулли мар яваплӑ обществӑна кайса курнӑ. Унта 200 пӑру тытмалӑх вите юсассипе тар тӑкаҫҫӗ иккен. Шӑратса ҫыпӑҫтармалли ӗҫ-пуҫ кӑна юлнине пӗлтернӗ-мӗн вырӑнтисем. Яманакри сӗт-ҫу ферминче вара хӗле кӗме хатӗр. Апат та ҫителӗклех: 3,3 пин тонна сенаж; 1,1 пин тонна куккурус силосӗ тата 300 тоннӑна яхӑн утӑ хатӗрленӗ. Паянхи кун кашни ӗнерен талӑксерен вӑтамран 15 килограмм сӗт суса илеҫҫӗ-мӗн.

«Волит» тулли мар яваплӑ общество выльӑхӗсен те хӗллехи кунсенчен шикленме сӑлтав ҫук. «Караево» хуҫалӑх та Кӳлхӗрринчи сӗт-ҫу ферминче тӑрӑшсах ӗҫлет иккен — вак-тӗвек юсав кӑна юлнӑ.

Сӑнсем (4)

Куславкка районӗнчи Туканаш ялӗнче пурӑнакан Эльвира Жиглаева Мускавра иртнӗ усрав ҫемьесен Пӗтӗм Раҫҫейри форумне хутшӑннӑ. Унта тӗрлӗ регионти усрав ашшӗ-амӑшӗ — пурӗ 900 ҫын — пырса ҫитнӗ.

Мероприяти ҫак уйӑхӑн 6–9-мӗшӗсенче иртнӗ. Ӑна савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура Союзсен ҫуртӗнчи Колонна залӗнче уҫнӑ. Мероприятие Раҫҫей Правительствин председателӗн ҫумӗ Ольга Голодец тата РФ вӗренӳ министрӗ Дмитрий Леванов хутшӑннӑ.

Форумра усрава илекен ҫемьесене патшалӑх епле пулӑшни пирки калаҫнӑ, тӑлӑхсемпе пӗр чӗлхе тупмалли меслетсене тата ытти хӑш-пӗр саманта сӳтсе явнӑ.

Сӑнсем (10)

Ҫак ятпа Канаш районӗнчи Ҫеҫпӗлти «Культура аталанӑвӗн тата вулавӑш тивӗҫтерӗвӗн центрӗ» бюджет учрежденийӗнче калаҫу сехечӗ ирттернӗ. Унта камсене чӗнни пирки ял тӑрӑхӗн сайтӗнче вырнаҫтарнӑ кӗске информацирен ӑнланса илме йывӑртарах-ха. Анчах ачасемпе калаҫу ирттернӗ тенине шута илсен вырӑнти шкулта вӗренекенсем-тӗр тесе тӗшмӗртме пулать.

Мероприяти вӑхӑтӗнче аслисем эрех-сӑра сиенӗ пирки ӑнлантарнӑ. Ҫакна ӑша хывтарма плакатсемпе ваттисен сӑмахӗсем тӑрӑх тӑрӑшнӑ.

Йӗпреҫ районӗнче ҫак кунсенче ятарлӑ рейд иртет. «Ҫурт-йӗр —2013» ят панӑскер юпа уйӑхӗн 10-мӗшӗнче пуҫланнӑ та шӑп та лӑп пӗр уйӑха пырӗ. Ун вӑхӑтӗнче пушар хуралӗн ӗҫченӗсем, полицейскисем ял-ял тӑрӑх ҫӳресе йӗрке тӑвӗҫ. Ҫапла-ҫапла.

Вӗсем хӑвӑрт хӗмленекен япаласем ҫурт-йӗр йӗри-тавра йӑваланса выртманнине, хуралтӑсенче, ҫенӗкре плафонлӑ лампӑсемпе усӑ курнипе курманнине пӑхӗҫ. Кивӗ пӑрлаукпа усӑ куракансене ӑна васкавлӑн ылмаштармалли пирки асӑрхаттарӗҫ, мӑрьесен тӑрӑмне те хаклӗҫ, кил таврашӗнче пакур, кӗреҫе, витре тата ытти пулмаллине аса илтерӗҫ. Йывӑҫ тураттисем ҫутӑ пӑралукӗнчен пӗр метртан кая мар инҫӗшре пулмалли пирки те, тен, пурте пӗлмеҫҫӗ-тӗр.