Ӗнер, пушӑн 25-мӗшӗнче, «Эсир пуртан кил-ҫуртӑм ӑшӑ» ятпа Патӑрьел районӗнчи Сӑкӑт шкулӗнче уҫӑ класс сехечӗ иртрӗ.

4 класра вӗренекенсем Чиркина Н.А. класс ертӳҫипе пӗрле кашнин килӗнчех пулса курчӗҫ, пӗр-пӗрин ашшӗ-амӑшӗпе, аслашшӗ-асламӑшӗпе, кукашшӗ-кукамӑшӗпе ҫывӑхрах паллашрӗҫ.

Хӗрачасемпе арҫын ачасем сӑвӑсем каларӗҫ, класпа пӗрле маларах йӗркеленӗ слайдсене — сӑнӳкерчӗксен альбомӗн страницисене уҫса пынӑҫемӗн чи юратнӑ ҫынсем ҫинчен кала-кала пачӗҫ. Юрӑ-кӗвӗ те, ваттисен сӑмахӗсем те вырӑнлӑ пулчӗҫ кунта.

Туслӑ ҫемье тенине мӗнле ӑнланатӑр? Ҫемье телейӗ мӗнре-ши? Ҫемйӗре эсир мӗнпе пулӑшатӑр? — вӗрентекенӗн тӗрлӗ ыйтӑвӗсене туллин хуравларӗҫ ачасем.

Ачисен ашшӗ-амӑшне итлесе, пулӑшса пымалла, кирлӗ мар киревсӗр ӗҫсемпе хуйхӑртмалла мар. Кил-ҫуртра пурте ырӑ шухӑш-кӑмӑлпа пурӑнсан, пӗр тӗллевлӗ пулсан, пӗр-пӗрне хисеплесен, пурнӑҫ та малалла йӗркеллӗ аталанса пырать— пурте пӗрле ҫак шухӑш патне ҫитрӗҫ тӑваттӑмӗшсем.

Комсомольскинчи «Кӗтне» вӑй-хал культурипе спорт комплексӗ хута кайни иккӗмӗш ҫул ӗнтӗ. Ҫак кӗске вӑхӑтра миҫе ҫын унта пулса сывлӑхне ҫирӗплетмерӗ-ши?

Нумаях пулмасть Чӑваш Республикин вӑй-хал культурипе спорт министерствин анлӑ коллегийӗнче комплекссен 2012 ҫулхи ӗҫ-хӗлне сӳтсе явнӑ. Пӗтӗмлетӳ тунӑ хыҫҫӑн Комсомольскинчи «Кӗтне» ФСК смотр-конкурсра виҫҫӗмӗш вырӑна тухнине палӑртнӑ, хисеп хучӗпе чысланӑ. Ҫавӑн пекех 40 пин тенкӗлӗх сертификат парса наградӑланӑ. Яллӑ районсем хушшинче вара Каҫалсем — иккӗмӗшсем (малта — Шупашкар районӗнчи Кӳкеҫ поселокӗнчи ВКСК).

«Ку пире малалла тата та лайӑхрах, тӑрӑшарах ӗҫлеме хавхалантарать», — терӗ ВКСК директорӗ Евгений Тихонов.

Алиса Чайникова

«Канаш ен пики» конкурсра ҫӗнтернӗ Ҫӗнӗ Шӗлттем хӗрӗ Алиса Чайникова иртнӗ шӑматкун республика шайӗнчи «Чӑваш пики» ӑмӑртура та хӑйне маттур кӑтартма пултарчӗ, «Чӑваш пики–2013» ята ҫӗнсе илчӗ.

Пушӑн 23-мӗшӗнче Яков Ухсай ячӗллӗ культура керменӗнче иртнӗ ӑмӑртӑва Алисӑсӑр пуҫне тата 13 хӗр хутшӑнчӗ, вӗсем Шупашкар, Канаш, Ҫӗнӗ Шупашкар хулисенчен тата Елчӗк, Етӗрне, Йӗпреҫ, Комсомольски, Муркаш, Сӗнтӗрвӑрри, Ҫӗрпӳ, Тӑвай, Улатӑр, Элӗк районӗсенчен пулчӗҫ.

Ӑмӑртури ытти чыславсем ҫак хӗрсене лекрӗҫ:

• Вице-Чӑваш пики–2013 — Лилия Петрова (Етӗрне районӗ);

• Куракансен кӑмалне кайнӑ пике — Екатерина Козлова (Муркаш районӗ);

• Ҫепӗҫ пике — Елена Рыжова (Канаш хули);

• Ӑс пике — Мария Шемякина (Йӗпреҫ районӗ);

• Хӳхӗм пике — Татьяна Константинова (Тӑвай районӗ);

• «Ю-ТВ» пики — Алиса Чайникова.

Малалла...

Шупашкар районӗнчи «Ҫатра-Лапсар шкулӗ» лаптӑкӗнче палӑк пур — ӑна Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче пуҫ хунӑ салтаксене халалласа лартнӑ.

Паллах, палӑка тирпей-илем кӗртмесен вӑл юхӑнса каять, сумлӑхне ҫухатать. Ку ӗҫе вара шкул ҫумӗнчи ачасен «Хунав» пӗрлешӗвӗ туса пырать: ҫулла ҫуп-ҫапран тасатаҫҫӗ, кӗр кунӗсенче типӗ ҫулҫӑсене шӑлса пуҫтараҫҫӗ, ҫуркунне чечек лартса вӗсене шӑвараҫҫӗ. Хӗлле те ӗҫ сахал мар — юр ҫуса тӑнӑран тасатса тӑмах тивет ачасен. Аслисем те айӑккинче тӑмаҫҫӗ — ӗҫе епле тумаллине вӗрентеҫҫӗ.

Урамра пуш уйӑхӗ тӑнӑран тӳперен юр ӳкме чарӑнмасть-ха. Ҫуркунне те пӗтӗм вӑйӗпе ака уйӑхӗ тӗлне ҫеҫ ҫитет пирӗн тӑрӑха. Темиҫе кун маларах вара хӗл те хӑйӗн халне ҫухатманнине пӗлтерес терӗ пулас: юра самай хӳсе тултарчӗ, ҫав шутра палӑк патне каякан ҫула та хупласа лартрӗ. «Хунав» пӗрлешӗве кӗрекен ачасем алла усмарӗҫ — кӗреҫесем тытса ҫула тасатса тухрӗҫ. Халь ӗнтӗ палӑк патне ҫӑмӑллӑнах ҫитме май пур!

Вӑйӑ конкурс элемӗ

Красноармейски район администрацийӗн вӗрентӳ пайӗн хушӑвӗпе килӗшӳллӗн Красноармейски районӗнчи тата Чӑваш Республикинчи шкулсенче 5-11 классенче вӗренекенсем валли «Улӑп — 2013» уҫӑ тата инҫет вӑйӑ конкурс ирттерме йышӑннӑ. Ӑна Чӑваш чӗлхи кунне тата Раҫҫей халӑх артисчӗ, Чӑваш тата Дагестан Республикисен искусствӑсен тава тивӗҫлӗ деятелӗ, паллӑ чӑваш композиторӗ Ф.М. Лукин ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнине халалланӑ. Конкурса пуҫараканӗсем — В.М.Михайловпа З.П.Михайлова, Пӗтӗмӗшле вӑтам пӗлӳ паракан Красноармейски шкулӗн вӗрентекенӗсем.

Вӑйӑ-ӑмартӑва Красноармейски районӗнчи тата Чӑваш Республикинчи шкулсенче 5-11 классенче вӗренекенсем хутшӑнма пултараҫҫӗ. Тулай Чӑвашри шкул ачисене ирӗклех йышӑнаҫҫӗ.

Вӑйӑ конкурса хутшӑнас текенсен http://www.make-test.ru сайта кӗрсе регистрациленмелле. Ҫак вӑйӑ конкурсӑн шывӗ-йӗркипе килӳшӳллӗн пӗр сехет хушшинче 30 ыйтуран тӑракан теста пурнӑҫламалла. Тест ыйтӑвӗсене пӗр хут ҫеҫ хуравлама юрать.

Вӑйӑ-конкурс инҫет майпа 2013 ҫулхи акан 8-мӗшӗпе 21-мӗшӗччен 5-7, 8-9, 10-11 класс ушкӑнӗсенче иртет. Пӗтӗмлетӳ протоколӗ акан 30-мӗшӗччен http://chuvsite.ucoz.ru сайтра курнӑҫланӗ.

Вӑйӑ-ӑмартӑвӑн тулли йӗрке-шывӗпе кунта паллашма пулать.

Малалла...

«Урхамахсем тӑраҫ тапӑртатса» кӗнекене кӗнӗ ӳкерчӗк

Чӑваш халӑх сайчӗ «Ӗмӗтсен ҫӑлкуҫӗ» (2011) тата «Ӑраскал ҫӑлтӑрӗ» (2012) литература ӑмӑртӑвне ярса панӑ хайлавсене кӗнекен кӑларасси пирки пӗлтернӗччӗ ӗнтӗ. Яланхи пекех эпир ӑна ача-пӑча ӳкерчӗкӗсемпе илемлетес шухӑшлӑ.

Ӳнер ӑмӑртӑвне эпир кӗскен «Ҫӑлтӑрпа ҫӑлкуҫ сӑнарӗ» ят парас терӗмӗр — шкулта вӗренекен кашни ача унта хутшӑнма пултарать. Ӳкерчӗке кӑранташпа, гуашьпе тумалла, тӗс нумай пулмалла мар (хура-шурӑ пулсан та ҫитет). Ӑна кӗнекене кӗнӗ хайлав тӑрӑх ӳкермелле (хуть те хӑшне суйлама пулать). Ӗҫе кӑҫалхи ака уйӑхӗ вӗҫлениччен ярса памалла.

Ӑмӑртӑва хутшӑннӑшӑн электронлӑ ӗнентерӳ хучӗ ҫеҫ ярса пама пултаратпӑр. Вырӑн-тавраш палӑртмастпӑр — тивӗҫлӗ ӗҫ эпир хатӗрлекен кӗнекене кӗрӗ. Паллах, авторне кӗнеке те лекӗ.

Кӗнекене кӗмелли хайлавсен йышӗпе кунта паллашма пултаратӑр: http://docme.ru/fhx (pdf)

«Вояджер-1» аппарат

Хӑй тӗллӗн ӗҫлекен «Вояджер-1» аппарат Хӗвел системинчен тухнӑ. Кун пирки нумай пулмасть тӗнчери чылай МИХ пӗлтерчӗ.

Тӗрӗссипе вара, анлӑрах тӗпчев ирттернӗ хыҫҫӑн космос аппарачӗ ҫӗнӗ уҫлӑха тухнине палӑртнӑ. Хӗвел ҫилӗн пусӑмне приборсем палартмаҫҫӗ пулин те ҫӑлтарсем хушшинчи уҫлӑха аппарат тухайман имӗш. Ҫӗнӗрен уҫнӑ уҫлӑх гелиосферӑран иртсен вырнаҫнӑ пулать, хальлӗхе ӑна «магнитлӑ шоссе» ят панӑ.

«Вояджер-1» Ҫӗр чӑмӑрӗнчен чи инҫете вӗҫнӗ ҫын ӑсталанӑ аппарат шутланать. Хальлӗхе вӑл пирӗн планетӑран 121,7 а.е. (1 а.е. Хӗвелпе Ҫӗр чӑмӑрӗ хушшипе тан, е 150 миллион ҫухрӑма яхӑн) инҫӗшре ҫеккунтра 17 ҫухрӑм хӑвӑртлӑхпа ҫул хывать. Космос уҫлӑхне ӑна 1977 ҫулхи авӑнӑн 5-мӗшӗнче вӗҫтерсе янӑ.

Нарӑс уйӑхӗнче кӑҫал Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Чӑваш юррин халӑх хорӗ йӗркеленнӗренпе 20 ҫул ҫитрӗ. Юбилея анлӑн ака уйӑхӗн 5-мӗшӗнче районти культура ҫуртӗнче паллӑ тӑвӗҫ — ятарлӑ пултарулӑх каҫне ирттерӗҫ. Паянхи кун халӑх ушкӑнӗ ҫав юбилея хатӗрленет.

Халӑх хорӗн ҫупҫинче — терлӗ автор юррисем. Ҫав шутра, паллах, чӑваш халӑх юррисем те. Хальхи композиторсен хайлавӗсене те тиркемеҫҫӗ вӗсем. Ушкӑнра аслисем кӑна мар, ача-пӑча та сахал мар — ҫитӗннӗ ӑрӑвӑн эткерне ӳнер шкулӗн фольклор пайӗнче вӗренекенсем тӑсаҫҫӗ.

Чӑваш юррин халӑх хорӗ хӑйӗн пултарулӑхӗпе яланах савӑнтарать. Тунсӑхлама вӑхӑт ҫук вӗсен — чылай концертра, кашни уявра вӗсем кӗтнӗ хӑна шутӗнче.

«За рулем» канашлури сӑн

Паян ирхи 9 сехет ҫитеспе Шупашкарта Газель ҫаврӑнса ӳкнӗ. 270-мӗш маршрутпа ҫӳрекен микроавтобус Трактор тӑвакан проспекчӗн 85-мӗш ҫурчӗ умӗнче инкеке лекнӗ.

ҪХПИ пӗлтернӗ тӑрӑх ӗҫ-пуҫ сулахайра пыракан тепӗр маршрут автобусӗн водителӗ хӑйӗн машинне пӑхӑнтарайманнине пула пулса иртнӗ — вӑл 270-мӗш маршрутпа пыраканне пырса ҫапнӑ, лешӗ вара ҫул айккине ҫаврӑнса ӳкнӗ. Пӑтӑрмахра никам та суранланман. Ларса пынӑ пур ҫын та инкек тӳснӗ хыҫҫӑн хӑйсемех саланнӑ.

Элӗк районӗн ЗАГС пӳлӗмӗ

Элӗк район администрацин ЗАГС пайӗ иртнӗ уйӑхра тӗрлӗ йышши 110 акт ҫырӑвне шута илнӗ. Ҫак шутран 28-шӗ — ача ҫурални ҫинчен, ку вӑл пӗлтӗрхинчен 15 сахалтарах. Кӑҫал кӑрлач-нарӑс уйӑхӗсенче 7 ҫемьене пӗрремӗш «кайӑк» «вӗҫсе» килнӗ, 10 ҫемьере — иккӗмӗш пепке, 7 ҫемьере — 3-мӗш ача, тӑваттӑмӗш ача 3 ҫемьере, пиллӗкмӗш 1 ҫемьере ҫуралнӑ.

Вилни ҫинчен 58 акт ҫырнӑ (пӗлтӗрхинчен 4 акт сахалтарах). Икӗ уйӑхра 31 арҫынпа 27 хӗрарӑм ҫут тӗнчерен уйрӑлнӑ. Ҫак тапхӑрта 10 мӑшӑр савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура пӗрлешнӗ (2012 ҫулта — 9 мӑшӑр). Ултӑ мӑшӑр уйрӑлнӑ (иртнӗ ҫул — 10 мӑшӑр). Вӗсенчен 5-шӗ — суд йышӑнӑвӗпе, тепӗр мӑшӑр — хӑйсем шутланипе. Ашшӗ пулнине ҫирӗплетсе 5 акт, ят-хушамата улӑштарни пирки 3 акт ҫырнӑ.