Ҫак кунсенче Тутарстанри Анат Кама районӗнчи Камские Поляны поселокра чӑвашсен наци уявӗ паллӑ тунӑ. Уява кӳршӗ хуласемпе район хӑнисем килсе ҫитнӗ. Ҫак кунпа саламлама уява пуҫтарӑннӑ халӑх валли ятарласа Элмет, Самар, Шупашкар артисчӗсем килнӗ. Унсӑр пуҫне тата халӑха Анат Уратьма ялӗн «Комеш чылкуч» ансамбль хӑйсен юрри-ташшипе савӑнтарнӑ.

«Тутар-хыпар» республика агентствинче палӑртнӑ тӑрӑх Анат Кама районта 7 500 чӑваш пурӑнать. Тутарстан республикинче шучӗ тӑрӑх ку виҫҫемӗш национальность.

Чӑваш юрӑ-фольклор уявне иртнинче Нижнекамскийӗнче тата Анат Уратьмӑра ирттернӗ пулнӑ.

Темиҫе ҫул каялла салтака кайман яшсене арҫын вырӑнне те хуман. Хӗрсем те ун пек «юрӑхсӑр» каччӑсемпе калаҫсах кайман. Сывлӑх енчен хавшаннӑ пулин те яшсем салтака каясшӑн ҫуннӑ. Хальхи саманара вара ку ыйту тавра лару-тӑрӑ самай синкерлӗ.

Сӑмахран, Канаш районӗнчи Чӑрӑшкасси ялӗнче пурӑнакан яш-кӗрем ҫар хӗсметне хытах каясшӑн мар пулнӑ пулмалла, мӗншӗн тесен вӑл 2009–2012 ҫулсем хушшинче хӑйӗн патне военкомат ярса панӑ ятарлӑ чӗнӳ хучӗсене шута илмен, комитета пилӗк хутччен кайман, кайманнин сӑлтавӗ те ун пулман.

Йӗрлев комитетӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх ҫак ӗҫ-пуҫа пула Канаш районӗн суд ларӑвӗнче хайхи каччӑна салтака каймалли яваплӑхран тарса ҫӳренӗшӗн 50 пин штраф тӳлеттерме йышӑннӑ.

Шел пулин чӑннипех те каччӑсем хушшинче хӑйсен кӑмӑлӗпе салтака каяс текенсен шучӗ иртнӗ ҫулсенчен самай пӗчӗк. Ку лару-тӑрӑ мӗнле сӑлтавпа ҫыхӑнни — чӑннипех те кӑсӑклӑ. Ҫар хӗсметне тухмалли вӑхӑт тахҫанхи пек 2 ҫул та мар — ҫулталӑк ҫеҫ, ҫапах яш-кӗрем тӗрлӗ мелсемпе усӑ курса салтака каяссинчен хӑтӑлма хӗмленеҫҫӗ.

Малалла...

Брифингра

Менингит та менингит тесе пӗр вӑхӑтра Раҫҫей шайӗнче хытах шавларӗҫ. Чире тӗрӗс палӑртайманнине кура диагноза тӗрӗс мар лартнӑ тесе шур халатлисене ӳпкелесе калаҫни асрах-ха. Чӑваш Енре еплерех лару-тӑру-ха? Ку ыйтӑва уҫӑмлатма пулӑшнӑ та республикӑн Сывлӑх сыхлавӗн министерстви паян йӗркеленӗ брифингра.

Кӑҫалхи кӑрлач–ҫӗртме уйӑхӗсенче пирӗн патра менингит паллиллӗ 6 ачана тупса палӑртнӑ иккен. Вӗсенчен пӗринне энтеровирус этилогине ҫирӗплетсе панӑ. Ҫак уйӑхра менингитпа чирлӗ икӗ ача тупӑннӑ. Шупашкарти 65-мӗш ача пахчинчи пӗр ушкӑнра карантин пирки пӗлтернӗ-мӗн.

Тухтӑрсен 100 пин ҫын пуҫне миҫе ҫын чирленине илсе парас йӑла пур та, ҫавӑн тӑрӑх хакласан, ку вӑл 0,5 тӗслӗх тенине пӗлтерет иккен. Раҫҫейре вара — 1,45 тӗслӗх-мӗн. Ҫапах ку кӑтарту пӗлтӗрхи ҫав тапхӑртинчен пӗчӗкрех иккен. Пӗлтӗр 100 пин ҫын пуҫне менингитпа чирленисен шучӗ 3,39 тӗслӗхпе танлашнӑ.

Эпидемиологсемпе ача-пӑча тухтӑрӗсем тӗрӗс апатлантарма тата гигиенӑна пӑхӑнма, чир паллине сиссенех тухтӑрсенчен пулӑшу ыйтма сӗнеҫҫӗ.

Республикӑн Строительство министерстви ҫамрӑк ҫемьесене патшалӑх тӗкӗ кӳни пирки пӗлтерес тесе ятарлӑ баннерсем вырнаҫтарма шут тытнӑ. Ун пек пулӑшупа кашни ҫемьен усӑ курма ирӗк пуррине пӗлтерекен реклама щичӗсене «Хула реклами» учреждени хатӗрленӗ. Баннерсене халӑх уйрӑмах ҫӳрекен вырӑнсене вырнаҫтарса тухнӑ.

Сӑмах май, хальхи вӑхӑтра ҫамрӑк ҫемьесене федерацин ятарлӑ программипе тата республика шайӗнче йышӑннӑ программӑсемпе килӗшӳллӗн тӗрев кӳреҫҫӗ. 2006-2011 ҫулсенче патшалӑх пулӑшнипе пурӗ 3349 ҫемье хӑйсен ҫурт-йӗр ыйтӑвне лайӑхлатнӑ.

Информаци ятне ҫапла патӑм та, хам вара: «Ҫапла пулмалла та», — тесе ҫийӗнчех шухӑшласа илтӗм. Ара, Филипп Лукин пек ҫынсем ӗмӗрте пӗрре ҫуралаҫҫӗ тесен те пысӑк йӑнӑшах мар-тӑр. Филипп Миронович кӗвӗленӗ юрӑсене халӑх паян та пӗлет-юрлать. Вӑл пӗтӗмпе 800-е яхӑн юрӑ ҫырнӑ. Вӗсенчен хӑшне-пӗрне ҫынсем халӑх юрри тесе те шухӑшлаҫҫӗ пулӗ.

Ҫак уйӑхӑн 1-мӗш кунӗнче паллӑ композитор ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитрӗ. Ку куна халалласа унта та кунта вӗҫӗмех тӗрлӗ мероприяти иртнӗ. Культурӑпа вӗренӳ учрежденийӗсем коцертсем, музыка каҫӗсем, куравсем, фестивлаьсемпе конкурссем, «ҫавра сӗтелсем» йӗркеленӗ. Ыран вара композиторӑн тӑван ялӗнче, Красноармейски районӗнчи Чатуккассинче пысӑк уяв иртмелле.

Муркаш районӗнче вырнаҫнӑ «Хӗрлӗ парӑс» уйлӑхра тулай чӑвашӗсен ачисене кантарасси ырӑ йӑлана кӗнӗ ӗнтӗ. Ӑна 2005 ҫулта пуҫарса янӑ.

Ҫӗртмен 6-мӗшӗнче вара вӗсем вӑйӑ картине тӑнӑ. Унта вӗсем илемлӗ чӑваш кӗпине тӑхӑнса, ӗлӗкхи пек карталанса чӑваш юррине юрланӑ, чӑваш вӑййине вылянӑ. Уява чӑваш тӗррин ӑсти, Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ З.И. Воронова илем кӳчӗ тесе пӗлтерет ЧР Вӗренӳ министерстви. Вӑл чӑваш кӗпи ҫинчен тата хӑйӗн коллекцийӗнчи тумсем пирки каласа кӑтартнӑ.

Уяв арҫын ачасем кӗрешӳре вӑй виҫнипе вӗҫленнӗ. Чи маттуррисем Пушкӑрт Республикинчен килнӗ Никита Данилов тата Тутар Республикинчен килнӗ Виталий Сергеев пулнӑ. Вӗсене медальсем парса чысланӑ.

Сӑнсем (14)

Телефон ҫыхӑнӑвӗшӗн тӳлессинчен пӑрӑнма хӑтланмаҫҫӗ-ха вӗсем. Тӑкаксене пӗчӗклетесшӗн иккен.

Республикӑн Информаци тата массӑллӑ коммуникацисен политикин министерстви хыпарланӑ тӑрӑх, Чӑваш Енре влаҫ органӗсенче IP-телефоние вырнаҫтарас ӗҫ вӗҫленсе пырать. Калӑпӑшлӑ ку проекта пӗлтӗр пуҫланӑ. Чи малтанах унпа республика Элтеперӗн Администрацине, Финанс, Экономика аталанӑвӗн, Юстици, Информаци политикин министерствисене ҫыхӑнтарнӑ иккен.

Сӑмах май каласан, специалистсен шучӗпе IP-телефони йӑлана кӗнӗ телефон сетьне айккинелле пӑрса хӑварӗ. Ҫӗнӗлӗхпе хальлӗхе банксем, страхлакан организацисем тата ыттисем усӑ кураҫҫӗ иккен. IP-телефони аудио- тата видеоконференцисене те хутшӑнма май парать иккен. Унӑн тӗп лайӑх енӗсен шутне ют хуласемпе тата ҫӗршывсемпе калаҫни самай йӳнӗ ларнине кӗртеҫҫӗ.

IP-телефоние кӑҫал Чӗваш Енри мӗнпур министерствӑпа ведомствӑна ҫыхӑнтарнӑ, ҫав шутра — республика парламентне те. Ӑна муниципалитетсене те ҫитерме палӑртаҫҫӗ.

Республикӑн тӗп хулинчи 62-мӗш шкулта вӗренекен Максим Смирнов тӗнче шайӗнчи Google Science конкурсӑн регионти тапхӑрӗнче финала тухнӑ.

Унта 120 ҫӗршыври пин ача хутшӑннӑ. «Тӗнчене ылмаштарма пултаракан 90 ҫӗнӗ шухӑш» каланӑ 90 ача хушшинче пирӗн ҫӗршыв ачисем тӑххӑрӑн иккен. Сумлӑ ҫак йышра Шупашкар хулинчи Максим та пурри, чӑннипех те, савӑнтарать. Ҫӗнтерӗве вӑл хӑй епле йышӑнни пирки калама йывӑр. Мӗншӗн ҫапларах калатӑп тетӗр-и? Ара, тӗрлӗ конкурсра ҫӗнтересси Максимшӑн ҫӗнӗлӗх мартан ҫапла каларӑм-ха. Хӑй шухӑшласа кӑларнӑ япаласемпе вӑл кӑҫал кӑна темиҫе хутчен мала тухнӑ. Акӑ, сӑмахран, «Архимед–2013» конкурсра. Тепӗр тесен6 ку конкурсӑн сумӗ тата пысӑкрах ӗнтӗ.

Хальхи конкурса ача транспорта хӑрушсӑр тӑвассипе проект сӗннӗ. Вӑл машинӑна 180 градус таран ҫаврӑнса ларма май килекен хатӗрпе тивӗҫтересшӗн иккен. Проекта шухӑшласа кӑларнӑ чух Максима ашшӗпе амӑшӗ — Петр Васильевичпа Надежда Петровна — тата аслӑ пиччӗшӗ Алексей пулӑшнӑ иккен. Тата асӑннӑ шкулта физика вӗрентекен Борис Васильев та самай тӗрев кӳнӗ-мӗн.

Ҫӗнтернӗ ятпа ачана ЧР вӗрентӳ министрӗ Владимир Иванов саламланӑ.

Малалла...

Мӗнле кӑна ӑмӑрту шухӑшласа кӑлармаҫҫӗ пулӗ! Халӗ, ав, инҫе ҫула ҫӳрекен машинӑсене старта тӑратасшӑн. Ҫапла вара вӗсен водителӗсен ӑсталӑхне пахалӗҫ. Ӑмӑрту вӑхӑтӗнче шоферсен ҫӗлен евӗр кайса, тоннель хапхи витӗр тухса, шӑтӑк-путӑк урлӑ каҫса, ҫавра ҫулпа кайса тата ытти хӑш-пӗр меслетпе хӑйсен пултарулӑхне кӑтартма тивӗ.

Конкурса ҫак уйӑхӑн 27-мӗшӗнче Шупашкарти юханшыв порчӗ патӗнчи лапамра ирттермелле. Унта ҫӗнтернӗ шофер Атӑлҫи федераци округӗнчи ҫавӑн пек ӑмӑртӑва хутшӑнса тӑван республика чысне хӳтӗлӗ.

Чӑнах-чӑнах. Сӑмахӑма тӳрӗ пӗлтерӗшпех каларӑм. Хальхи вӑхӑтра республикӑн тӗп хулин аталанӑвӗн планне пӑхса тухас тата сӳтсе явас тапхӑр пырать. Ҫак ӗҫ пуҫланни пирки эпир хыпарланӑччӗ-ха.

Ӗнер хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков, хулан тӗп архитекторӗ Александр Шевлягин тата Питӗр хулинчи Урбанистика институчӗн архитекторӗ Ирина Гришечкина Шупашкар ҫийӗн вертолетпа вӗҫсе ҫаврӑннӑ. Тӳпене вӗсем ҫӳлтен лайӑхрах курӑнать тесе ҫӗкленнӗ. Питӗр архитекторӗ вара ытти самантпа пӗрлех тӗп хуламӑр таса та тирпейлӗ пулнине палӑртнӑ. «Эпир ҫӗршыв тӑрӑх час-часах ҫӳретпӗр те уйрӑмлӑха часах асӑрхатпӑр», — тенӗ иккен вӑл.

Шупашкар аталанӑвӗн тӗп планне татӑклӑн сӳтсе явнӑ хыҫҫӑн маларах асӑннӑ институт унӑн юсаса ҫӗнетнӗ вариантне хатӗрлӗ. Ку ӗҫе кӑҫалхи юпа уйӑхӗн 1-мӗшӗ тӗлне вӗҫлесшӗн.

Сӑнсем (33)