«Ҫӑлкуҫ» кафе

Чӑваш наци конгресӗн Аслӑ пухӑвӗ ҫитеспе ҫак мероприятипе ҫыхӑннӑ хыпарсем йышлансах пыраҫҫӗ. Ӗнер, Тимӗр Акташ пӗлтернӗ тӑрӑх, «Ҫӑлкуҫ» кафере ЧНК Президенчӗ вырӑнӗшӗн тӑратнӑ кандидатсем ентешлӗх пуҫлӑхӗсемпе тӗл пулнӑ. Каласа хӑварас пулать, виҫӗмкун, юпан 22-мӗшӗнче, хайхи тупӑшакансен йышӗ ӳснӗ иккен — Аслӑ Пухӑва ирттерме йӗркеленӗ оргкомитет ларӑвӗнче тепӗр икӗ кандидат пирки пӗлтернӗ. Муркаш район ентешлӗхӗ Тимӗр Тяпкина сӗннӗ, Чӑваш Республикин Вӗрентекенсен ассоциацийӗ вара — ЧНК ӗҫтӑвком председательне Константин Портнова.

Ӗнерхи тӗлпулура пур кандидатсем те пулчӗҫ — Валерий Клементьев, Николай Лукианов, Тимӗр Тяпкин, Константин Портнов. Ҫавӑн пекех ЧР Патшалӑх Канашӗн депутачӗ, «ТУС» АХО тӗп директорӗ, ЧНК вице-президенчӗ Николай Угаслов на хутшӑннӑ — сас-хура пелтернӗ тӑрӑх влаҫ тытӑменчисем наци конгресӗн пуҫлӑхӗнче шӑп та тӑп ӑна курасшӑн.

«Сӗтев» хаҫат хӑйӗн сайтӗнчен «Покажи мне свой язык и я скажу — кто ты» статьяна кӑларса пенӗ. Ҫапла тума вӗсене «Ростелеком» провайдер ыйтнӑ иккен, унсӑрӑн провайдер пӗтӗм сайта хуплама тивесси пирки каланӑ. Статьяна кӑларса пеме вара провайдертан Муркаш район сучӗ ыйтнӑ имӗш.

«Покажи мне свой язык и я скажу — кто ты» статьяра чӑваш чӗлхипе лару-тӑру Чӑвашра ытла та йывӑр пулнине ҫырса кӑтартнӑччӗ, анчах чӑваш чӗлхине хӳтӗлекен статьяна 2012 ҫулта «экстремислӑ» тесе йышӑннӑ. Кӑҫалхи юпан 10-мӗшӗнче вара Муркаш район сучӗ статья авторӗ Илле Иванов пулни ҫинчен пӗтӗмлетӳ тунӑ, паллӑ журналиста 300 сехет ирӗксӗр ӗҫлеттерме йышӑннӑ, анчах вӑхӑт иртсе кайнине кура айӑплавран хӑтарнӑ.

«Экстремислӑ материалсен федераллӑ списокӗ» йыша хальхи вӑхӑтра пурӗ 2100 ытла япала кӗрет. «Покажи мне свой язык и я скажу — кто ты» статья вӑл списокра 1524-мӗш номерпа кӗнӗ.

Спектакль саманчӗ. Галина Зотова сӑнӗ

Хӗрлӗ Чутай районӗнче «Асамлӑ чаршав» фестиваль малалла пырать. Ял тӑрӑхӗсенчи пултарулӑх ушкӑнӗсем пӗрин хыҫҫӑн тепри Культура ҫурчӗсен сцени ҫине паллӑ драматургсен хайлавӗсемпе тухаҫҫӗ. Халӑх ытларах камитсем пӑхма юратать, ҫавӑнпа артистсем ытларах чухне сцена ҫинче кулӑшла спектакльсем лартса пама кӑмӑлларах параҫҫӗ.

Штанашсем вара вӑрҫӑ теми суйласа илнӗ, куракансем умне Беларуҫ драматургӗ Алексей Кудрявцев ҫырнӑ «Тӑлӑх Марье» ятлӑ икӗ пайлӑ драмӑпа тухрӗҫ. Залра «Асамлӑ чаршав» сӑн тата кӗнеке куравӗ йӗркеленӗ. Пьесӑри ӗҫсем вӑрҫӑ пӗтнӗренпе 40 ҫул иртсен пулса иртеҫҫӗ. Тӑлӑх хӗрарӑм Марье (Надежда Егорова) ӗмӗр тӑршшӗпех хӑй пытарнӑ летчикӑн вил тӑприне пӑхса пурӑнать, ӑна асрах тытать, вӑл ӑна юратнӑ пулнӑ-ҫке, ял пуҫлӑхӗ лайӑхрах кил-ҫурта куҫма сӗнсессӗн ҫӗнӗ ҫӗре ниепле те куҫса каясшӑн мар. Вӑрҫӑ пьесӑри геройсен асӗнче тарӑн йӗр хӑварнӑ: Мотя хӑйӗн ачине вӗлернӗ хыҫҫӑн ӑсран тайӑлнӑ (ку сӑнара Майа Егорова чуна тивмелле сӑнласа пачӗ, сасси, хӑйне тытни, пуканене ача тесе ыталаса алӑ ҫинче йӑтса ҫӳрени ытла та чуна ҫӳҫентерет.

Малалла...

Ҫак уйӑхӑн 24–27-мӗшӗсенче Шупашкарта ҫулсерен йӗркелекен кросс-культура фестивалӗ — Германин Чӑваш Енри кунӗсем — иртмелле.

Ӑна ыран, 17 сехетре, Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче Берлинта пурӑнакан Ирина Голенкова фотограф-документалистӑн ӗҫӗсен «Берлин — ылмашусен хули» ятпа йӗркеленӗ фотокуравӗпе уҫӗҫ. 18 сехетре вара нимӗҫ композиторӗ Рихард Вагнер ҫуралнӑранпа 200 ҫул ҫитнине халалласа концерт-лекци иртӗ. Рихард Вагнер — опера ӳнерӗнчи паллӑ ӑста, дирижёр, культура теоретикӗ, поэт, драматург, вагнерианство текен пулӑма пуҫарса янӑ. Юрӗ. Вагнер пирки тата мероприяти епле иртесси пирки мӗнпур вӑрттӑнлӑха уҫса памӑпӑр. Унта кайса курма вара пурне те сӗнетпӗр. Ҫитменнине тата тӳлевсӗрех кӗртеҫҫӗ.

Халиччен мӗнле пӗҫеркелесе пурӑннӑ вара вӗсем тесе тӗлӗнме кирлӗ мар. Чиперех хатӗрленӗ-ха. Ахӑртнех, тутлӑ та-тӑр. Ӳлӗмрен вара вӗсем ҫӗнӗ оборудованипе пӗҫерме тытӑнӗҫ.

Асӑннӑ хула администрацийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, вырӑнти шкул столовӑйӗсенче оборудование улӑштарса ҫӗнетес ӗҫ кӑҫал та малалла пынӑ. Ҫӗнӗ йышши плитасемпе ытти хатӗр-хӗтӗр апат-ҫимӗҫри усӑллӑ япаласене упраса хӑварма пулӑшать. Анчах хальхи вӑхӑтрисемпе ӗҫлеме тата вӗсене ӗҫлеттерме пӗлмелле. Ҫавӑнпах ӗнтӗ хулари тата районти шкулсенчи поварсене, пурӗ 34 ҫынна, ятарлӑ курс ирттерсех ҫӗнӗ оборудовани вӑрттӑнлӑхӗсене уҫса пама шут тытнӑ. 72 сехетрен тӑракан вӗренӳ вӑхӑтӗнче теорипе те паллаштараҫҫӗ, плита умне те тӑратаҫҫӗ.

Хӗрлӗ Чутай районӗнчи чӑваш чӗлхи вӗрентекенӗсем паян Штанашри шкула уҫӑ урок итлеме пуҫтарӑнчӗҫ. Штанаш шкулӗ районтан 25 ҫухрӑмра вырнаҫнӑ пулин те районти пур шкулти вӗрентекен те урок итлеме кӑмӑл тунӑ.

Пухӑннисем умӗнче Питӗркассинчи вӑтам шкулти чӑваш чӗлхи вӗрентекенӗ Людмила Валентиновна Жукова, чӑваш чӗлхи секци ертӳҫи «Современные подходы к преподаванию традиционных уроков чувашского языка и литературы в условиях введения ФГОС» (чӑв. ФГОС кӗртнӗ май чӑваш чӗлхипе литературине традицилле уроксенче вӗрентмелли хальхи мелсем) темӑпа калаҫу ирттерчӗ, вӗрентекенсен умӗнче тӑракан ҫӗнӗлӗхсемпе паллаштарчӗ. Штанаш шкулӗнче чӑваш чӗлхи вӗрентекен Майоров Сергей Борисович пухӑннисене 5-мӗш класс ачисемпе паллаштарма кӑмӑл тунӑ. Туслӑ класра 5 вӗренекен ҫеҫ. Вӗренӳ ҫулӗ пуҫланнӑранпа ачасем класӗпех виҫӗ хутчен пӗчӗк хайлавсемпе «Тантӑш» хаҫатра пичетленнӗ, район хаҫатне те ҫырнӑ.

Урок теми «Алфавит ҫӗршывӗнче» (Вӑйӑ-ӑмӑрту) пулчӗ. Сергей Борисович вӗренекенсене алфавит пирки, фонетика, орфографи пирки аса илтерчӗ.

Малалла...

Республикӑн Министрсен Кабинечӗ инкек-синкек пирки пӗлтермелли тытӑма ҫӗнетесси пирки калакан йышӑну кӑларнӑ. Ӑна Инкеклӗ ӗҫсен министерствин тӗп управленийӗпе тата Инкеклӗ ӗҫсен патшалӑх комитечӗпе пӗрле хатӗрленӗ.

Тытӑм епле ӗҫленине республикӑра ҫак уйӑхӑн 4-мӗшӗнче тӗрӗсленӗччӗ-ха. «Внимание всем» текен сигнала ун чух 74 электросиренӑпа тата хыттӑн пӗлтермелли 52 хатӗрпе ҫынсем патне ҫитернӗ иккен. Кунсӑр пуҫне Россия-1», «Россия-24», «Россия-К» телеканалсемпе тата «Маяк», «Радио России», «Чӑваш Енӗн наци радиовӗ» радиоканалсемпе систернӗ. Ку мероприятие «пысӑк виҫҫӗнлӗх» текен йыша кӗрекен карас ҫыхӑнӑвӗн операторӗсене те явӑҫтарнӑ-мӗн. Урамра хыттӑн пӗлтермелли хатӗрсем вырнаҫтарман Шупашкарӑн ҫӗнӗ микрорайонӗсенче вара сасса ӳстермелли станциллӗ 2 машина вырнаҫтарнӑ та информацие ҫавсем пулшӑнипе халӑх патне ҫитернӗ.

Ираида Вдовина

Иртнӗ шӑматкун Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Кӗчкей ял клубӗнче паллӑ чӑваш юрӑҫин тата халӑх пултаурлӑхне пухнӑ Вдовина Ираида Григорьевнӑн 100 ҫулхи юбилейне паллӑ турӗҫ. Ҫак ялта вӑл шӑп та лӑп 1913 ҫулхи юпан 19-мӗшӗнче ҫуралнӑ.

Паллӑ юрӑҫа аса илме ҫак кун Кӗчкей ял клубне районти тӗрлӗ тӑрӑхри пултарулӑх ушкӑнӗсем пухӑннӑ — Кайри Шӗнерпуҫ, Макаҫкасси, Урхас Кушкӑ, Сӗнтӗрпуҫ, Ӗсмел культура ҫурчӗсенчисем, Астакасси ял вулавӑшӗнчен, Ҫичӗпӳрт ял клубӗ ҫумӗнчи «Кунер» фольклор ушкӑнӗнчисем тата ыттисем пулчӗҫ. Т.М. Чернышева тата Р.И. Васильева шӑрантарнӑ юрӑсем итлекенсен кӑмӑлне уйрӑмах тыткӑнларӗҫ — паллӑ юрӑҫпа пӗр тӑрахра ӳссе ҫитӗнни те туйӑнчӗ пуль.

Надежда Толоконникова

Хыпарсемпе тӗнче тетелӗнче паллашакансен хушшинче Pussy Riot ушкӑна кӗрекен Надежда Толоконникова пирки пӗлмен ҫынсем ҫукрах пулӗ. Ӑна пӗлтӗрхи пуш уйӑхӗнче пуҫтахла ӗҫсемшӗн тытса чарнӑ, айӑплӑ тесе ҫурлан 17-мӗшӗнче икӗ ҫуллӑха тӗрмене хупса лартнӑ.

Уйӑх каялла Лента.ру сайтра Надеждӑн уҫӑ ҫырӑвӗ пичетленнӗччӗ — унта вӑл хӑйӗн прависене сӗмсӗррӗн пӑсни пирки пӗлтернӗччӗ. Ҫирӗп йӗрке тытнӑран вӑл хӑйне тепӗр тӗрмене куҫарма ыйтнӑ — Саранскри 14-мӗш колони ертӳҫисем ӑна вӗлерессипе хӑратнӑ имӗш. Хӑйӗн шухӑшне пурнӑҫлас тесе вӑл пӗр вӑхӑт выҫӑ та тытнӑ.

Ӗнер, иккен, Надежда Толоконниковӑна тепӗр тӗрмене куҫарма йышӑннӑ — Мускавра вырнаҫнӑ Христос Ҫӑлавҫӑн храмӗнче «Богородица, Путина прогони» юрра шӑрантарнӑшӑн айӑпланакана Чӑваш Республикинчи 2-мӗш колонине вырнаҫтарасшӑн. Надеждӑна малтанхи тӗрмерен ӗнер илсе тухнӑ имӗш, анчах Улатӑра — 2-мӗш колони унта вырнаҫнӑ — ӑна хальлӗхе илсе ҫитереймен-ха иккен.

Т. Акташ сӑнӗ

Чӑваш наци конгресӗн Аслӑ пухӑвӗ умӗн шутлӑ кунсем ҫеҫ юлчӗҫ. Ку мероприятие чылайӑшӗ ҫине тӑрсах хатӗрленет тесен те йӑнӑш пулмӗ — тӗрлӗ умпухусемпе ҫавра сӗтелсем иртеҫҫӗ, ЧНК-ан сайтне хута яраҫҫӗ. Президиум та ал усса лармасть темелле — тӑтӑшах пуҫтарӑнаҫҫӗ. Ӗнер вара ЧНК пресс-конференци ирттернӗ, унта тӗрлӗ телеканалсемпе МИХсен журналисчӗсем пухӑннӑ. Ыйтусем ҫине Константин Портновпа Михаил Краснов хуравланӑ.

Журналҫӑсемпе тӗлпулу епле иртни пирки Тимӗр Акташ журналист каласа пачӗ. Ыйтусем сахал мар пулнӑ. «Сӑвар ТВ» журналисчӗ, сӑмахран, хальхи вӑхатра мӗнле кандидатсем пурри пирки ыйтнӑ. Михаил Краснов хӑйӗн хуравӗнче Президента съезд суйласси пирки ҫеҫ каланӑ. Унсӑр пуҫне Олег Цыпленков («Сӑвар ТВ») 2010 ҫулхи халӑх ҫыравӗн пӗтӗмлетӗвӗ пирки те, наци лицейӗн шӑпи пирки те, наци телекуравӗн пуҫлӑхне суйлама пултарайманни пирки те ыйтусем панӑ — Михаил Краснов нихӑш ыйту ҫине те тӗплӗ хурав парайман, унчченех паллӑ информацие ҫеҫ пӗлтерме пултарнӑ. Константин Портнов ҫеҫ хӑйӗн хуравӗнче наци телекуравӗнчи чӑваш чӗлхи шайӗ конгреса тивӗҫтерменни пирки каланӑ, Аслӑ пухура кун пирки резолюци йышӑнмалли ҫинчен пӗлтернӗ.

Малалла...