Шупашкар хула кунӗ ячӗпе авиашоу йӗркелеме палӑртнӑ. Штурвал умне Мускав ҫывӑхӗнчи «Пӗрремӗш вӗҫев» аэроушкӑн пилочӗсем ларӗҫ. Авиашоу Хӗрлӗ лапамра иртмелле.

Сывлӑшра тӗрлӗ хурӑмлӑ майпа вӗҫме пултаракан ӑстасем хушшинче тӗнче тата Раҫҫей чемпионачӗсен призёрӗсем иккен. Йышра ҫӗршыври пӗртен пӗр хӗрарӑм-пилот Ирина Маркова та пуласса шанаҫҫӗ. Сывлӑшра тӗрлӗ ӗлке тума пултаракан ӑстасен клубӗнче «Як» маркӑллӑ самолетсем ытларах-мӗн.

Чӗмпӗр облаҫӗнче пӑлхарсен чаплӑ ҫыннисем X-XII ӗмӗрӗнче ҫӑвӑнса пурӑннӑ мунчана тупнӑ. Археологсем ӑна иртнӗ ӗмӗрӗн 90-мӗш ҫулӗсенчех асӑрханӑ-мӗн-ха. Анчах ҫӗр айӗнчен нипеле те чавса кӑларман. Халӗ вара тӑпрана сирсе мунча вырӑнне уҫнӑ.

Ҫӑвӑнмалли ҫав ҫурта хӗртсе тунӑ ҫӳхе кирпӗчрен купаланӑ иккен. Вӑл пилӗк пӳлӗмлӗ пулни паллӑ. Чӗмпӗрти патшалӑх педагогика университечӗн истори кафедрин доценчӗн Юрий Семыкинӑн шухӑшӗпе унта чаплӑ ҫынсем ҫӑвӑнса пурӑнма пултарнӑ. Чӗмпӗр облаҫӗн культура эткерлӗхне упрассипе ӗҫлекен комитечӗн ертӳҫи Шарпудин Хаутиев мунчана (халӗ унта никӗсӗ кӑна юлнӑ) музее ҫавӑрас шухӑшлине пӗлтернӗ. Малашне тек ишӗлсе ан пытӑр тесе ӑна ятарлӑ хатӗрпе ҫиелтен хупласшӑн. Ӑна авалхи палӑк шутне кӗртессе, унтан та ытла — федераци пӗлтерӗшӗ парасса шанаҫҫӗ.

Сӑнсем (6)

Ӗҫ укҫи парӑмӗ ӳссе пырать. Ҫапла пӗтӗмлетнӗ Regnum хыпар агентстви Чӑвашстат хыпарланине тӗпе хурса.

Ҫак уйӑхӑн пуҫламӑшӗ тӗлне ӗҫ укҫи парӑмӗ республикӑра 7,0 миллион тенке ҫитнӗ иккен, ку вӑл иртнӗ ҫулхи ҫав кунхипе пӑхсан 2,2 миллион тенкӗ нумайрах иккен. Пӗчӗк усламҫӑсем епле ӗҫленине калама йывӑр — ӗҫ укҫипе ҫавӑн чухлӗ парӑм пухса янисен шутне статистсем вӗсене кӗртмен. Ял хуҫалӑхӗ, сунар тата вӑрман хатӗрлес енӗпе тӑрӑшакан предприятисем вара вӑхӑтра татӑлманни пулкалать-мӗн. Маларах каланӑ парӑмран 58,4 проценчӗ шӑпах ҫавсене тивет те иккен. Тепӗр чӗрӗк пайӗ электроэнергетика предприятийӗсен тӳпи.

Ӗҫ укҫипе парӑма кӗменнисен шутӗнче — 17 районпа Шупашкар, Ҫӗнӗ Шупашкар, Ҫӗмӗрле хулисем. Вӑхӑтра татӑлманнисен списокне 3,9 миллион тенкӗ пухса янӑ Муркаш районӗнчи предприятисем тата 1,7 миллионлӑ улатӑрсем кӗнӗ.

Ҫапла палӑртнӑ Монополипе кӗрешекен федераци службин республикӑри управленийӗн ертӳҫин ҫумӗ Валерий Котеев. Сӑмахне ҫирӗплетме вӑл Шупашкарти «Салют» культура ҫурчӗ умӗнчи ҫӗре ултӑ усламҫӑна тара панине асӑнса хӑварнӑ. Хайхисенчен пиллӗкӗшӗ лавкка уҫма палӑртнӑ иккен, тепри — карас ҫыхӑнӑвӗн салонне.

Ҫӗре тара парасси ҫинчен калакан пӗлтерӗве вӑхӑтра е пурте курма пултаракан хаҫатра пичетлеменнине кура ытти усламҫӑ асӑрхамасӑрах юлнӑ-мӗн. Конкуренци пирки калакан саккуна пӑснӑ тесе монополипе кӗрешекенсем судах ҫитнӗ. Кунпа тӳре килӗшнӗ иккен. Монополипе кӗрешекенсем тара пани пирки калакан хутсене пӑрахӑҫлаттарма та суда тавӑҫ ҫырса панӑ.

Тутарстанри Аксу районӗнчи Кивӗ Урезеево ялӗнче чӑн чӑвашла туй ирттернӗ. Кунта чуна чи савӑнтараканни чӑн чӑвашла туй йӗркелени кӑна та мар — авалхи йӑласем манӑҫаҫҫӗ пулин те, Турра шӗкӗр, чӑвашла туй аваллӑхах юлайман-ха. Хӑпартлантараканни — унти чӑвашсен чӑвашла туйне РЕН ТВ канал хӗлле телевизорпа кӑтартасси.

Телевиденире ӗҫлекенсем наци йӑли-йӗркине кӑтартакан проекта хута янӑ пулинех теме те пулать пек. Пур-ши ун пекки ҫав каналӑн е ҫук-ши — калаймӑпӑр. Аксу районӗнчи Надежда Пименовӑпа Петр Ваструков телекамера умне каналӑн «Тӑватӑ туй» проектне хутшӑннӑ май лекнӗ. Тупӑшас ӗмӗтне палӑртса малтанласа Надя анкета шӑрҫаланӑ. Кӗҫех вӑл Мускав, Питӗр тата Пенза пикисемпе пӗрле проекта лекнӗ. Проектра палӑртнӑ тӑрӑх, пикесен хӑйсемпе тупӑшӑва тухнисен туйӗсене хакламалла. Питӗрпе Пензӑра туй иртнӗ те иккен, каярах Мускав хӗрӗн туйне ӳкерӗҫ.

Чӑваш туйне тӑван халӑхӑн йӑли-йӗркипе ирттернӗ. Мӗнпур саманчӗ пирки кӗске информацире тӗплӗн каласа параймӑпӑр. Пӗрне вара асӑнар — каччӑ килне ҫитсен хӗре тухья хывтарса хушпу тӑхӑнтартнӑ.

Малалла...

Мотоцикл, скутер таврашне ларсанах этем хӑйне ҫунатлӑ туять тейӗн. Хула ҫул-йӗрӗсенче те ҫаплах, вирхӗнсе иртсе каякан мотоцикл сассине илтсенех чун сехерленсе каять. Анчах та ним пӗлмесӗр, курмасӑр, чарусӑр ҫӳрени хӑҫан та пулин инкек патне илсе ҫитерет. Ӗнер, ҫурлан 7-мӗшӗнче Мӑкшӑ Республикинче пирӗн ентешпе пулса иртнӗ инкек ҫакна тепӗр хут ҫирӗплетнӗ.

«Мордови вестникӗ» хыпар агенстви пӗлтернӗ тӑрӑх ҫул-йӗр инкекӗ ирхи 5 сехетре Мӑкшӑ Республикинчи Ардатов районӗнчи Кӗҫӗн Кузьмино ял ҫывӑхӗнче пулнӑ.

Чӑваш Республикинче пурӑнакан 27 ҫулхи арҫын урапа рулӗ умне ларма ирӗк паракан ятарлӑ прави ҫуккипех мотоцикӑлпа ҫул тӑрӑх вӗҫтерсе пынӑ. Урамра тӗттӗмрех пулнӑ ҫав — арҫын электричество юпине пырса тӑрӑннӑ. Хытах суранланнине пула каччӑн пурнӑҫӗ татӑлнӑ.

Митингра

Паян Шупашкарти Чапаев скверӗнче «Сӗтев» хаҫат йӗркеленӗ митинг иртрӗ. Халӑхӗ сахал марччӗ — пӗр 200–300 ҫын таранах пухӑнчӗ. Ытларах, паллах, ватӑраххисем. Ҫамрӑксем те ҫук марччӗ ӗнтӗ. Халӑх пухӑвӗнче ытти чухне тухакан ҫынсем те сахал пулмарӗҫ.

Тухса калаҫакансем хушшинче Эдуард Мочалов, Тамара Романова тата ыттисем пулчӗҫ. Хӑйсен сӑмахӗсенче вӗсем депутатсене ӗҫрен хӑтарма («хӑй вӑхӑтӗнче Тамара Романовӑна хӑтарнӑ пек» терӗҫ), Михаил Игнатьева тата правительствӑна отставкӑна яма чӗнсе каларӗҫ. Ҫавӑн пекех Илле Иванова тата «Сӗтев» хаҫата суя айӑпланине сивлеме ыйтрӗҫ.

Халӑх пухӑвӗ ытла та кичем ан пултӑр тесех пулӗ Эдуард Мочалова килӗштерменнисем хӑйсен плакачӗпе тухрӗҫ. «Мочалов, парӑмсене парса тат!», «Мочаловӑн вырӑнӗ тӗрмере!», «Эдик, пӑрах ҫынсене улталама!» ҫырнӑ хутсене туртса кӑларнӑ хыҫҫӑн тепӗр самантранах тенӗ пек вӑл ҫамрӑксене хӑваласа ячӗҫ, плакачӗсене туртса илсе ҫурса тӑкрӗҫ.

Сӑнсем (78)

Кӑҫалхи шӑрӑха пула республикӑра тӗш тырӑ 27,9 пин гектар ҫинче типсе ларнӑ. Уйрӑмах кӑнтӑр енчи районсем шар курчӗҫ. Вӗсем ҫеҫ-и, ҫумӑрсӑр аптӑранине вӑрнарсем те палӑртаҫҫӗ. «Ҫутҫанталӑка эпир питӗ кӳренетпӗр», — терӗ Вӑрнар район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Леонид Николаев ЧР Патшалӑх Канашӗн Экономика политики, агропромышленноҫ комплексӗ тата экологи енӗпе ӗҫлекен комитечӗн асӑннӑ тӑрӑха тухса ирттернӗ анлӑ ларӑвӗнче. Вӑл каланӑ тӑрӑх, ял хуҫалӑх культурисене кӑҫал удобренипе икӗ хут ытларах апатлантарнӑ, апла пулин те хуҫалӑхсене тухӑҫ тивӗҫтермест. Тулӑ гектар пуҫне вӑтамран унта 21,7 центнер тухать. Ку вӑл, сӑмах май, елчӗксем хыҫҫӑн иккӗмӗш кӑтарту-мӗн.

Ӗҫҫине илсен, ӗнерхи кун тӗлне республикӑри хуҫалӑхсем тӗш тырӑна ӗнерхи кун тӗлне 51,2 пин гектар ҫинче вырса илнӗ, ку вӑл мӗн пур лаптӑкӑн пӗрре пиллӗкмӗш пайӗнчен 2 процента яхӑн нумайрах. Ир пулакан ҫӗрулмие 163 гектар кӑларнӑ, пахча ҫимӗҫе — 20 гектар.

Комбайнсем республикӑра 979 единица шутланса тӑраҫҫӗ, анчах вӗсенчен вырмана 774-шне явӑҫтарнӑ. Асӑннӑ хисепрен 528-шӗ 12 ҫултан кивӗреххисем иккен.

Малалла...

«Тӑван Ен» хыпар телеканалӗ пӗлтернӗ тӑрӑх Алтайра Каменски районӗнче ҫак кунсенче 19 ӗмӗрти ҫи-пуҫа тата куллен усӑ куракан япаласене тупнӑ. Япаласем вара чӑваш, ҫармӑс, нимӗҫ, украин халӑхӗн тесе палӑртнӑ.

Каменски районӗн пресс службинче пӗлтернӗ тӑрӑх экспедици вӑхӑтӗнче экспедиторсем 10 яла кӗрсе тухнӑ хыҫҫӑн пурӗ 100 яхӑн тӗрлӗ япала пуҫтарнӑ. Вӗсемпе вара «Алтай — пӗтӗм Раҫҫейӗ» ятпа уҫнӑ куравра паллашма пулать.

Ылтӑн улма нематочӗ чирӗпе чирлекен улма

Эх, ҫав шӗремет улми... Тахҫан ӑна колорада нӑррисем тустаратчӗҫ, вӗсемпе кӗрешме мӗнле кӑна им-ҫам шутласа кӑлармарӗҫ ӗнтӗ. Халӗ ак, тата тепӗр ҫӗнӗ «чир» улмасене юрӑхсӑрлантарма тытӑннӑ.

Республика лаптӑкӗсенчи ҫӗнӗ тӳремсенче ытлӑн улма нематочӗ сарӑлнине кура Вӑрмар, Куславкка районӗнчи ферма хуҫалӑхӑн пуҫлӑхӗсем Россельхознадзор управленийӗнчен ӳсекен улман карантин тӗрӗслевне ирттерме ыйтнӑ.

Управленийӗн специалисчӗсем республикӑри ӳсентӑрансен фитосанитарийӗ тата карантин ӗҫӗпе ӗҫлекен пайӗн ФГБУ «Тутар МВЛ» ӗҫченӗсемпе пӗрлӗ тӗрӗслев валли ҫӗр пробине илеҫҫӗ. Ҫӗре тӗпченӗ хыҫҫӑн улма аннисенче сиенлӗ карантин организмӗ пуррипе ҫуккине паллӑртӗҫ.