Кулленхи пурнӑҫра пулса иртекен ӗҫ-пуҫсене сӑнатӑн та «ку мана пырса тивмест, ку пулӑм манпа пулса иртеймест» тесе шанса тӑратӑн ҫеҫ. Анчах шаннипе кӑна ӗҫ лайӑх вӗҫленмест-ха. Тем тесен те этемӗн хӑйӗнех асӑрхануллӑ пулмалла, пурнӑҫ вӑл вӑйӑ мар.

Паян пӗрлӗхлӗ хурал-диспетчер служби кану кунӗсен пӗтӗмлетӗвӗсене тунӑ. Вӗсем пӗлтернӗ тӑрӑх, ӗнер, утӑн 28-мӗшӗнче, Сосновкӑра Ҫутӑ кӳлӗ таврашӗнче 27 ҫулхи хула ҫынни ҫухалнӑ. Паллаканнисем пӗлтернӗ тӑрӑх каччӑ кӑмпа татма тухса кайнӑ пулнӑ, ҫавӑнпа та яш ӑнсӑртран мари вӑрманне кӗрсе ҫухалса кайма пултарнӑ. Ҫамрӑка ИӖМ ӗҫченӗсемпе Шупашкарти икӗ волонтер ушкӑнӗ шыранӑ. Каҫ кӳлӗм тӗлнелле вара каччӑ ҫинчен хӑрушлӑ хыпар тухнӑ — ҫамрӑка ҫиҫӗм ҫапса вӗлернӗ иккен.

Тӑванӗсемпе юлташӗсем каччӑ ҫинчен лайӑххине кӑна асӑнаҫҫӗ. Ҫутҫанталӑка, юрӑ-кӗвве юратнӑ ҫамрӑкӑн ҫак пурнӑҫран вӑхӑтсӑр уйрӑлмалла пулнӑ. Ҫывӑх юлташӗсем пӗлтернӗ тӑрӑх каччӑн хӗрӗ те пулнӑ, ҫурла уйӑхӗнче вӗсем пӗрлешме те шут тытнӑ пулнӑ.

Ҫак уйӑхра Чӑваш Енри сунар лаптӑкӗсене Челепирен килнӗ ӑстасем пӑхса ҫӳреме тытӑннӑ. Ҫук-ха, пӑшал ҫакса ҫӳреме вырӑн шырамаҫҫӗ-ха вӗсем. Тепӗр тесен, шыраҫҫӗ-ха. Анчах хӑйсем валли мар.

Урал тӑрӑхӗнчен килсе ҫитнӗ специалистсем сунар ӗҫӗн территорири йӗркелӗвне хатӗрлес тӗллевпе килсе ҫитнӗ brrty. Вӑл организаци «Чӑваш Енре сунар лаптӑкӗсене вырнаҫтарассин, усӑ курассин тата сыхлассин схемине йӗркелесси» проекта пурнӑҫлама ирттернӗ конкурсра ҫӗнтернӗ пулнӑ. Халӗ вӑл ӗҫе тытӑннӑ ӗнтӗ. Ҫакӑ сунар хуҫалӑхӗпе пӗлсе усӑ курма май парасса шанаҫҫӗ-мӗн. Малтанхи пӗтӗмлетӗве юпа уйӑхӗнче тума палӑртаҫҫӗ. Мӗнпур ӗҫе вара раштав уйӑхӗнче вӗҫлемелле. Кун пек ӗҫе шӑп та лӑп ҫур ӗмӗр каялла пурнӑҫланӑ пулнӑ иккен.

Чӑваш Енӗн Патшалӑх ҫурт-йӗр инспекцийӗ ҫак уйӑхри хӑйӗн ӗҫне пӗтӗмлетнӗ те управляющи компанисем ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх хакӗсене шутласа парассипе ҫыхӑннӑ кӑлтӑксене асӑрханӑ. Ун пек тӗслӗхсем 20 хут тӗл пулнӑ. Е тата юсав ӗҫӗсене пуҫланӑ та вӑхӑтра вӗҫлемен е тата пахалӑха мала хуман. Юлашкинчен асӑннӑ евӗр ҫитменлӗх 7 хутчен тупӑннӑ. Кунсӑр пуҫне кӑлтӑкӗсем ҫурт-йӗр фондне тата коммуналлӑ энергетика объекчӗсене хӗле хатӗрлессипе самай тупӑннӑ иккен.

Маларах асӑннӑ инспекци пӗтӗмпе ҫак уйӑхра 39 административлӑ ӗҫ пӑхса тухнӑ. Вӗсем пурте ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑхпа ҫыхӑннине эсир ӑнлантӑр пулӗ ӗнтӗ. Кунсӑр пуҫне тата прокуратура та ҫак енпе ҫыхӑннӑ кӑлтӑксене 8 хут пӑхса тухнӑ.

Сиссе те юлаймарӑмӑр ҫуллахи вӑхӑтӑн икӗ уйӑхӗ шӑхӑрса та иртсе кайрӗ. Шкул ачисемпе студентсем ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулӗ ҫывхарнипе туйма та пуҫларӗҫ пулӗ. Вӗсемсӗр пуҫне ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулне шкул ҫулне ҫитмен шӑпӑрлансем те хатӗрленме тытӑннӑ.

Ҫитес кунсенче канашсемшӗн савӑнӑҫлӑ пулӑм пулса иртмелле. Машин тӑвакан урамӗнчи 24-мӗш ҫуртра ҫӗнӗ ача пахчи хӑйӗн алӑкне уҫать. Шкул ҫулне ҫитмен шӑпӑрлансем ҫӗнӗ учрежденире хӑйсене юмахри пек туйма пултарччӗр тесе ача пахчинче мӗн кӑна туса ирттермен-ши. Хӑтлӑ ҫутӑ пӳлӗмсем, спорт, юрӑ-кӗвӗ залӗ, бассейн, медицина блокӗ, апатланмалли блок пурри ача-пӑчасене кӑна мар, амӑшсене те савӑнтарӗ. Ача пахчи таврашӗнче 15 вылямалли тӳрем вырнаҫнӑ.

Паян ача ушкӑнӗсен пӳлӗмесенче кирлӗ сӗтел-пукансене, вылямалли хатӗрсене вырнаҫтарса ҫитереҫҫӗ. Унсӑр пуҫне ҫӗнӗ учрежденире ӗҫлекен кадрсене туллин ҫирӗплетнӗ.

Ҫурлан 1-мӗшӗнче ҫӗнӗ ача пахчи шӑпӑрлансене йышӑнма та тытӑнӗ.

Ҫӗр чӑмӑрӗнче ҫак кунсенче пӗр кӑсӑклӑ пулӑм пулса иртнӗ тет. Арктикӑра (Ҫурҫӗр полюсӗнче), иккен кӳлӗсем йӗркеленме пуҫланӑ. Ҫакна ҫав тӑрӑхри экологи обсерваторийӗ асӑрханӑ имӗш.

Ӑсчахсем ӑнлантарнӑ тӑрӑх кӳлӗсем ҫанталӑк ӑшӑтнӑран йӗркеленнӗ иккен — Арктикӑра икӗ эрне ӗнтӗ ӑшӑ ҫанталӑк тӑрать. Унти температурӑна сӑнакансем пӗлтернӗ тӑрӑх утӑ уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче кунта вӑтам температура 1–3 градус ӑшӑрах тӑнӑ пулать.

Анчах ку вӑхӑтлӑха ҫеҫ иккен — ҫывӑх вӑхӑтра сивӗ сывлӑш таврӑнать, вара кӳлӗсем каллех шӑнса ларӗҫ. Тӗнче океанӗнчи шыв ҫӗкленессинчен те шикленме кирлӗ мар теҫҫӗ ӑсчахсем — мӗн ирӗлни каялла шӑнса ларӗ.

«Хуйхӑрсан та — юрӑпа, савӑнсан та — ташӑпа», — ҫак сӑмахсене ват кинемейсенчен пӗр хутчен мар илтнӗччӗ. Чӑвашсен мӗн авалтанпа юрӑ шӑрантарас, ташӑ ҫапас йӑла ҫирӗпленнӗ. Пирӗн, хальхи ӗмӗрен ҫыннисен вара ҫак халӑх юрӑ-ташшисене, йӑли-йӗркисене манӑҫмалла мар, мӗншӗн тесен вӗсем халӑх культурине палӑртаҫҫӗ.

Ҫак кунсенче «Истоки Цивиля» (чӑв. «Ҫавал ҫӑлкуҫӗ») регионсем хушшинчи туслӑх фестивалӗ Чӑваш Енри чи кӑсӑклӑ коллективсене пуҫтарнӑ. Фестивальӗн тӗп тӗллевӗ — халӑх йӑли-йӗркине чӗртсе тӑратасси тата юрӑ-ташӑ ушкӑнӗсем хушшинчи пултаруллӑх ҫыхӑнӑвне йӗркелесси. Иртнӗ кану кунӗсенче Ҫӗрпӳ районӗнчи Виҫҫӗмӗш Вӑрманкасси ҫывӑхӗнчи улӑха Сӗнтӗрвӑрри, Ҫӗмӗрлӗ, Вӑрнар, Элӗк тата Ҫӗрпӳ районӗсен фольклор ушкӑнӗсем пухӑннӑ.

Ку ҫулччен фестиваль икӗ хутчен Ҫӗмӗрле районӗнчи Тӑванкасси ялӗнче иртнӗ, ара унта Мӑн Ҫавал юханшывӗ пуҫланать-ҫке.

Малалла...

Республикӑри ача-пӑча уйлӑхӗсенче шӑпӑрлансем канаҫҫӗ кӑна мар, сывлӑхлӑ пурнӑҫ ҫулӗ ҫине тӑмалли ӗҫ-пулӑмсене хаваспах хутшӑнаҫҫӗ. Ак, иртнинче те ӑмӑртӑва хутшӑнса вӗсем спортпа туслӑ пулнине тепӗр хут ҫирӗплетнӗ.

Утӑн 26-мӗшӗнче Шупашкарти «Олимпийский» тӗп стадионта ача-пӑча сывлӑха ҫирӗплетекен уйлӑхсен спартакиади иртнӗ. Унта республикӑра ӗҫлекен 19 уйлӑхран 12 сывлӑха ҫирӗплетекен учреждени хутшӑннӑ. Спартакиада программине 5 спорт тӗсӗ кӗнӗ: хӗрачасем тата арҫын ачасем хушшинчи уйрӑмшар ҫӑмӑл атлетикӑпа эстфета, мини-футбол, урам баскетболӗ, шашкӑлла вылясси тата вӗрен туртасси.

Хӗрачасен ушкӑнӗсем хушшинче чи лайӑх кӑтартусене «Шурӑ чулсем» (выр. «Белые камни») тунӑ, арҫын ачасем хушшинче вара «Утёс» уйлӑхӑн яшӗсем ҫӗнтернӗ.

Мини-футболта чи вӑйлисем «Ҫӑлтӑрлӑ» (выр. «Звездный») уйлӑхӑн ушкӑнӗ пулса тӑнӑ, иккемӗшсем — «Шурӑ чулсем» уйлӑхӑн арҫын ачисем, виҫҫӗмӗш вырӑна вара «Космонавт» уйлӑхӑн ушкӑнӗ тухнӑ.

Урамри баскетбол спорт вӑййипе «Шурӑ чулсем» уйлӑхӗн хӗрачисем ҫӗнтернӗ, «Сывлӑм» (выр. «Росинка») уйлӑх ушкӑнӗ иккемӗш вырӑна тухнӑ, виҫҫӗмӗшсем вара «Космонавт» уйлӑх пулнӑ.

Малалла...

Утӑн 31-мӗшӗнче, 10:00 сехет тӗлнелле Шупашкарти Раҫҫейӗн ШӖМ управленийӗ журналистсене хӑйсем патне пресс-конференцине йыхравлать. Унта Шупашкарти Раҫҫейӗн шалти ӗҫсен минестерствӑн ҫӗнӗ ертӳҫипе Сергей Павловпа паллаштарӗҫ тата кӑҫалхи 1-мӗш ҫурма ҫулӗн пӗтӗмлетӗвӗсене тӑвӗҫ. Унсӑр пуҫне журналистсем хӑйсене кӑсӑклантаракан ыйтӑвӗсене пама пултарӗҫ, ШӖМ ӗҫченӗсем вара вӗсем ҫине хурав пама тӑрӑшӗҫ.

Пресс конференци Шупашкар хулинче, Шевченко урамӗ, 23 (Шупашкарти Раҫҫейӗн ШӖМУ) адреспа иртет. Ыйтса пӗлмелли телефон: 24-20-44.

Шкул вӑхӑтӗнче спортра ҫитӗнӳсем туни малашлӑхри пурнӑҫра та кирлӗ пулӗҫ. Сӑмахран, ху вӑй хуракан ӗҫ вырӑнӗн чысне хӳтӗлеме старта тухма май килӗ.

Ҫак кунсенче патшалӑх влаҫӗн органӗсенче тата вырӑнти управленийӗсенче вӑй хуракансен физкультура-спорт спартакиадӑн 12-мӗш сезонӗ пырать. Ҫуллахи тапхӑрӑн ӑмӑртӑвӗсем иртнӗ шӑматкун, утӑн 27-мӗшӗнче Красноармейски районӗнче Пшонкӑ ялӗ ҫывӑхӗнчи уҫӑ хирте иртнӗ.

Федераллӑ ведомствӑн ӗҫченӗсем, патшалӑх таврашӗнче тата муниципалитетра тӑрмашакансен комбинаци эстафетинче, вӗрен туртас вӑйӑсенче ӑмӑртнӑ. Унсӑр пуҫне мини-футболпа юлашки матча ирттернӗ, мини-гольфра чи маттурисене палӑртнӑ. «Ылтӑна» тивҫессишӗн ӑмӑртӑва сахалтан та 500 ҫын хутшӑннӑ, куракансен йышӗ те самаях пулнӑ.

Чӑваш Республикинчи Раҫҫейӗн ИӖМ тӗп управленийӗн пӗрлешӳллӗ ушкӑнӗ медалсене икӗ дисциплинӑра выляса илнӗ.

Кӗмӗл медалӗ инкекрен хӑтаракансем комбинаци эстафетинче тивӗҫнӗ. «Пӑхӑра» вара мини-футболта ҫӗнсе илнӗ.

Сӑнсем (11)

Республика тӗп хулинче парӑмлӑ ҫынсемпе суд приставӗсен калаҫӑвӗ кӗске. Парӑмсене укҫа-тенкӗпе татса памасан килти пурлӑхпа сывпуллашма лекет.

Ак, тӗслӗхрен, коммуналлӑ тӑкаксене татса паманнишӗн Мускав районӗнче пурӑнакан арҫын хӑйӗн «Вольво» маркӑллӑ ураписӗр тӑрса юлнӑ, лешне арҫын парӑмӗсене саплаштарас тесе суд приставӗсем арестленӗ.

Тата тепӗр парӑмлӑ арҫына 5 кунлӑх арестленӗ. Вӑл иккен хӑйӗн патне ҫул йӗркине пӑснишӗн килнӗ 15 административлӑ штрафа тӳлесе татман, ҫавӑнпа та унӑн явапа ҫакнашкал тытма тивнӗ.

Саккун йӗркисене арҫынсем кӑна мар, хӗрарӑмсем те пӑсни тӗл пулать. Сӑмахран, Чӑваш патшалӑх университетӗнче пӗри ӗҫрен тухнӑ хыҫҫӑн хӑйне уйӑрса панӑ пӳлӗмне пушатма килӗшмен. Мускав районӗн сучӗ хӗрарӑма тепӗр пурӑнмалли ҫурта тупмасӑрах пӳлӗмрен кӑларма йышӑннӑ. Хайхи вара суд йышӑнӑвне те пурнӑҫлама васкаман иккен, ҫавӑнпа та приставсем ӑна йӗрке тӑрӑх вӑйпа кӑларса янӑ.