Йӗпреҫ районӗнчи Эйпӗҫ ял тӑрӑхӗнче спорт керменӗ ҫук пулин те ҫамрӑксем вӑй-хал культурине вырӑнти культура ҫуртӗнче ӳстереҫҫӗ — кунта вӗсем кӗрешӳпе кӑсӑланаҫҫӗ, бокс спорчӗ те вӗсемшӗн ҫывӑх. Вӑхӑта ахаль ирттерес вырӑнне вӗсем ҫапла май сывлӑха ҫирӗплетеҫҫӗ.

Ялти культура ҫуртӗнче сӗтелҫи теннисӗ валли те вырӑн пур. Хӑйсен ӑсталӑхне ӳстерес тесе ял ҫамрӑкӗсем хӑйсем хушшинче ӑмӑртусем те ирттереҫҫӗ. Ак ҫук кунсенче те ҫак спорт енӗпе кам ӑстарах пулнине палӑртрӗҫ. Сӗтелҫи теннисӗпе яшсенчен Владислав Михеев, Евгений Петров, Константин Ястребев муттартарах иккен, хӗрсенчен — Елизавета Денисова, Анастасия Емельянова, Екатерина Лазарева.

Паян чӑваш халӑхӗн мухтавлӑ ҫыннин Андриян Григорьевич Николаевӑн ҫуралнӑ кунӗ — пурӑннӑ пулсан 84 ҫул тултарӗччӗ вӑл. Чӑвашра ун ятне манмаҫҫӗ — паянхи кун тӗлне тӗрлӗ мероприятисем хатӗрленӗ. Ак Хӗрлӗ Чутай район вулавӑшӗнче те ятарлӑ кӗнеке куравӗ хатӗрленӗ — «Ҫӑлтӑрсем патне...» ят панӑ ӑна.

Вулакансем кунта паллӑ космонавтӑн кун-ҫулӗпе паллашма пултараҫҫӗ. Кӗнекесенче ҫавӑн пекех сӑнсем те пур, паллӑ чӑвашсем Андриян Григорьевич пирки ҫырса хӑварнӑ асаилӳсем те. Вулакансене уйрӑмах «Андриян Николаев: орбиты космические и замные» (Андриян Николаев: тӗнче уҫӑхӗнчи тата ҫӗр ҫинчи орбитӑсем, 2013) кӗнеке кӑсӑклантармалла — унта космонавтпа тӗл пулнӑ хыҫҫӑн ҫырнӑ Петӗр Хусанкайӑн, Юрий Айташӑн, Александр Галкинӑн, Георгий Ефимовӑн, Яков Ухсайӑн тата ыттисен асаилӗвӗсене вулама пулать.

Чӑваш Енрен хутшӑннӑ хӑнасем

Ҫурлан 26–29-мӗшӗсенче Гагауз автономинче вырнаҫнӑ Копчак ялӑн уявӗ иртнӗ. Кӑҫал вӑл 222 ҫул тултарнӑ иккен. Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх ҫак уява тӗрлӗ кӳршӗллӗ тӑрӑхсенчи хӑнасем пухӑннӑ — Турцирен, Болгарирен, Украинӑран, Раҫҫейрен, Румынирен.

Ҫак уявпа пӗрлех яланах Тӗрӗк халӑхӗсен конгресӗн вице-президенчӗсен кӗрекин канашлӑвӗ иртет. Сӑлтавӗ те паллӑ — шӑп ҫак ялта Тӗрӗк халӑхӗсен конгресӗ йӗркеленнӗ те ӗнтӗ. Раҫҫейрен канашлӑва Чӑваш Енпе (Чӑваш ҫамрӑкӗсен «Сӑвар» пӗрлӗхӗ) Тутарстанран хутшӑннӑ.

Уява уҫнӑ чухне хӑйне майлӑ ӑнсӑртлӑх пулса иртнӗ иккен. Копчак ял уявӗ пысӑк пӗлтерӗшли пирки асӑнтӑмӑр ӗнтӗ, ҫапла май унта АПШ, Турци, Болгари, Румыни патшалӑх посолӗсем те ҫитнӗ. Раҫҫейрен те килмелле пулнӑ иккен, анчах водителе пула вӑхӑта ҫитеймен пулать — ҫул ҫинче аташса-ҫухалса кайнӑ. Ҫапла вара Раҫҫей посолӗ тесе чӑваш ҫамрӑкӗсен «Сӑвар» пӗрлешӗвӗн ертӳҫине Олег Михайлович Цыпленкова пӗлтернӗ. Раҫҫей элчи те, кӑнтӑрлахи апат тӗлне ҫитейнӗ хыҫҫӑн ҫак лару-тӑрура пулӑшнӑшӑн Олег Михайловича тав тунӑ.

Уявӗ чӑн та лайӑх иртнӗ. Вӗҫленеспе концертпа савӑнтарнӑ — унта Турци, Боргари ушкӑнӗсем хутшӑннӑ.

Малалла...

Ҫапла, ҫапла... Ваттисем те иккен ҫамрӑксенчен нимпе те кая мар. Техника прогресӗн ӗмӗрӗнче пурӑннӑ май аслӑрах ҫулсенчи ҫынсем те компьтер пахалӑхӗсене туптама тытӑннӑ. Хӑйсен техника пӗлӗвӗн шайне вара вӗсем тӗрлӗ ӑмӑртусенче те тӗрӗслеме хатӗр.

Ҫӗнӗ Шупашкар админисистрацийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх чемпионатра пирӗн республика чысне Шупашкарта пурӑнакан Татьяна Ярлыкова тата Тӑвайри Вячеслав Сидоров хӳтелӗҫ. Иккӗшӗ те вӗсем 2012 ҫулта раштав уйӑхӗнче иртнӗ компьютер пӗлӳлӗхӗпе II Республика олимпиадинче ҫӗнтерӳҫӗсем пулса тӑнӑ.

Ыран, авӑнӑн 4-мӗшӗнче иртекен Чӗмперти чемпионат «Паянхи вӑхӑтри пӗлтерӳ технологи. Ҫакӑн йышши мероприятийӗсемпе еркелӳҫӗсем аслӑ ҫулсенчи тата сусӑрсен пурнӑҫ пахалӑхне ӳстересшӗн» Региосем хушшинчи ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗ шайӗнче иртӗ.

«Чӑваш Ен» ГТРКан журналисчӗ Марина Карягинӑн фильмӗ Ӗпхӳре иртнӗ «Еврази сасси» иккӗмӗш пӗтӗм Раҫҫейри наци вещанин фестивалӗнче гран-при ҫӗнсе илнӗ. Кун ҫинчен телекомпанийӗн сайчӗ хыпарланӑ.

Карягинӑн «Ҫӗр ҫул иртсен. Терентий Дверенин» документлӑ лентине «Телевидени» номинацире чи лайӑххи тесе палӑртнӑ. Ӳкернӗ фильм пӗчӗк пуканесенчен этнографи композицине йӗркелекен чӑваш халӑх ӑсти Терентий Дверенин ҫинчен каласа парать. Лентӑна ӳкернӗ чухне Дверенин 94 ҫулта пулнӑ иккен.

— Мана чи малтанах унӑн ӗҫӗсем мар, вӑл хӑй мӗнлерех ҫын пулни кӑсӑклантарса ячӗ. Мӗнле майпа, мӗне асамлӑхпа вӑл ҫапла авалхи ҫын пек упранса юлнӑ? Вӑл урӑх ӗмӗртен, иртнӗ ӗмӗртен килнӗн туйӑнатччӗ, — каласа парать Марина Карягина.

Кӑҫал «Еврази сассине» Раҫҫейри 70 телерадиокомпанийӗ пуҫтарӑннӑ. Ӑмӑртура этнокультура темипе 300 яхӑн программа хутшӑннӑ пулнӑ. Экспертлӑ жюри виҫӗ кун хушши чи лайӑх фильмсемпе передачӑсене суйланӑ. Фестивалӗн тӗп награди вара Тутарстана кайнӑ, унта ӗнтӗ ҫичӗ наци республики хутшӑнӑвӗпе 55 ҫул хушши эфира «Атӑлпа Урал хушшинче» программа тухса тӑрать.

Малалла...

Кавказ тӑвӗсенче Шупашкар турисчӗ ҫухалнӑ иккен. Кун ҫинчен Карачай-Черкессиӗн ИӖМ управленийӗ пӗлтернӗ.

Ҫурлан 24–31-мӗшсенче ҫулҫӳревҫӗн Домбай посёлок — Джамагат ту хушӑкӗ маршрут тӑрӑх иртмелле пулнӑ. Ҫакӑн хыҫҫӑн палӑртса хунӑ вӑхӑтра турист ҫыхӑнӑва тухман.

Авӑнӑн 3-мӗшӗнче ИӖМ уйрӑм йышӗн 5 ҫынни ҫулҫӳревҫе шырама тухса кайнӑ. Вӗсем Домбай, Джамагат таврашӗсене, Лыкол тӑва тата Назалыкол ту каҫҫине тӗплен пӑхса тухнӑ, каҫ еннелле вара никама тупмасӑр базӑна таврӑннӑ.

Инкекрен хӑтаракансем паянхи кун та шырав ӗҫӗсене пурнӑҫлаҫҫӗ. Хальхинче вара шыракансен йышӗ пысӑкрах, Черкесскран вертолетпа тухнӑ 6 ҫынран тӑракан шырав-ҫӑлав отрячӗ ҫухалнӑ туриста шырама пуҫланӑ. Вӗсем вара Даут посёлок – Джалкауш – Назалыкол ку каҫҫи маршрутпа шырав ӗҫӗсене йӗркеленӗ.

Чӑваш Республикинче бензин хакне хӑпартнӑ. Специалистсем палӑртнӑ тӑрӑх хаксем малашне те ӳсме пултарӗҫ. Вӗсен шучӗпе уйӑхран АИ-95 маркӑллӑ бензин литрӗ 33 тенкӗ пулӗ.

Чӑвашстатра пӗлтернӗ тӑрӑх ҫурла уйӑхӗ хушшинче АИ-95 маркӑллӑ бензин вӑтам кӑтартӑвӗпе 5% ӳснӗ. Паянхи кун ун хакӗ литӑршӑн - 32 тенкӗ те 16 пус, утӑ уйӑхӗнчен 1 тенкӗ те 55 пус ӳснӗ. АИ-95 бензинӑн вӑтам хакӗ ҫурла уйӑхӗнче 28 тенкӗ 90 пуса ларнӑ — утӑ уйӑхӗнчен 1 тенкӗ 42 пус нумайрах.

Паянхи кунсенче АИ-95 маркӑллӑ литр бензиншӑн заправкӑсенче ҫапларах тӑкакламалла пулӗ:

◇ «Лукойл» — 32,95 тенкӗ;

◇ «Татнефть» — 32,20 тенкӗ;

◇ «Оптан» — 32,10 тенкӗ.

Дизель топливне туяннӑ чухне вара «Лукойлта» — 33,7 тенкӗ, «Татнефтьра» — 30,80 тенкӗ, «Оптанра» — 29,50 тенкӗрен пуҫласа тӑкакламалла пулӗ.

АИ-92 маркӑллӑ бензин вара урапа водителӗсемшӗн йӳнӗрех ларӗ. Кӑшт ытларах тӳлемелле пулӗ «Лукойлта» тата «Татнефтьра», унта ҫак маркӑллӑ бензин хакӗ 29,30 тенкӗ тата 29,20 тенке ҫитет. «Оптан» заправка станцийӗнче вара ҫак бензишӑн 28,80 тенкӗ кӑна тӑкакламалла пулӗ.

Специалистсен шучӗпе, бензин хакӗ ӳснин сӑлтавӗ юлашки эрнесенчи нефть баррелӗ 109-тан 115 доллар патне ҫитсе ларнипе ҫыхӑннӑ.

Малалла...

Шупашкар хулин пӗр пульницинче операци хыҫҫӑн 10 уйӑхри пепке пурнӑҫран уйрӑлса кайнӑ. Кун ҫинчен республикӑри СУ СКР управленийӗ хыпарланӑ. Хӗр пӗрчи амӑшӗпе пӗрлӗ янах-пит хирургийӗ уйрӑмӗнче выртнӑ пулнӑ. Вилнӗ ачан амӑшӗ каласа панӑ тӑрӑх, операци хыҫҫӑн тепӗр кунхине ун пепкен 40 градус таранах температура хӑпарса кайнӑ пулнӑ. Тухтӑрсем вара нумай вӑхӑт хушши чирлекене пулӑшу кӳмесӗр тӑнӑ. Ҫапла майпа, ҫурлан 14-мӗшӗнче пӗчӗк хӗр пӗрчи пурнӑҫран уйрӑлса кайнӑ. Хайхи тухтӑрсем вара ача вилӗмне чӗре проблемисемпе ҫыхӑнтарса калаҫҫӗ.

Сывлӑха сыхлакан тата социаллӑ министерствӑпа Йӗрлев комитечӗ кирлӗ тӗрӗслев мероприятийӗсене ирттереҫҫӗ. Тӗрӗслев аталанӑвне республикӑри СУ СКР управленийӗн ертӳҫи тытса пырать.

Чулхулара вырнаҫнӑ Атӑлҫи-Вятка округӗн федераллӑ арбитраж сучӗ нумай пулмасть Чӑваш Республикинчен килнӗ кассаци жалобине пӑхса тухнӑ пулать — «Тӳрӗ кӑмӑллӑ Раҫҫей» партийӗн депутачӗн Моляков И.Ю. урлӑ янӑ Петров В.А. ӳпкевре 2012 ҫулхи пуш уйӑхӗнче Шупашкарти 30-мӗш автоҫул ҫумӗнчи лаптӑка торг ирттермесӗр икӗ обществӑна тара панипе килӗшмен иккен. Саккун пӑснине вара пӗлтерӗве чӑвашла тухакан «Хыпар» хаҫатра вырнаҫнинче курнӑ.

Чулхулари суд ҫак ӗҫ-пуҫра саккуна пӑснӑ тесе ҫирӗплетнӗ — конкуренцине хӳтӗлекен саккунӑн 15 статьин 1-мӗш пайӗпе килӗшсе кӑймасть имӗш. Йӗрке пӑснине ҫак суд вара хула Администрацийӗ тивӗҫлӗ МИХа суйламаннинче, суйланӑ хаҫат саккуна тивӗҫтерменнинче курнӑ иккен. «Хыпар» хаҫатра пичетлени хуҫалӑх ӗскерӗсене муниципалитетӑн хурпӑрлӑхӗпе уҫӑ курма чӑрмав кӳнӗ пулать тата ҫӗр лаптӑкӗн пасарӗнчи конкуренцине чӑрмавланӑ. Суд хула Администрацине малашне тивӗҫлӗ МИХпа усӑ курма хушнӑ (хайхи чӑвашла хаҫатсем вӗсен шутне кӗме пултараймаҫҫӗ ӗнтӗ).

Суд ӗҫ материалӗсене тӗпченӗ хыҫҫӑн «Хыпар» хаҫат ҫӗр лаптӑкне тара парасси ҫинчен калакан пӗлтерӳ валли каймасть тесе палӑртнӑ: ку хаҫат вӗсен шухӑшӗпе ытларах ял ҫыннисем валли тухать тата чӗлхи те унӑн — чӑвашла.

Малалла...

Лондонра пӗр пӑтӑрмах пулса иртнӗ иккен — Мартин Линдси усламҫӑн урапи ирӗлме пуҫланӑ. Ҫак кун вӑл хӑйӗн машинине «Фенчерч-стрит 20» ҫӳллӗ ҫурт умӗнче хӑварнӑ, ӗҫсене туса пӗтернӗ хыҫҫӑн каялла таврӑнсан Jaguar XJ самай шар курнине асӑрханӑ — пластикран тунӑ пайсем ирӗлнӗ, Jaguar палли те кӳлепине ҫухатнӑ. Хыҫкурӑм тӗкӗрӗ те сиенленнӗ иккен. Иртен-ҫӳренсемшӗн ку пулӑм кӑсӑклӑ туйӑннӑ пулас — вӗсем инкек тӳснӗ урапана сӑн ҫапма пуҫланӑ.

Юрать-ха Лондон Раҫҫейре мар, унти ҫынсем хӑйсен яваплӑхне теприсем ҫине тиентерме хӑтланмаҫҫӗ — Мартин Линдси урапа ҫумӗнче хут татки тупнӑ, унта «сирӗн машин сиенленнӗ, эсир пирӗнпе ҫыхӑнаймастӑр-ши?» ҫырса хӑварнӑ пулать. Ҫӳллӗ ҫурт хуҫисем усламҫӑна юсав тӑкакӗсене саплаштарма килӗшнӗ (1 470 доллар патнелле).

Сӑлтавӗ вара ҫӳлҫурт хурминче иккен — унӑн кантӑкӗсем хӗвел пайӑркисене пӗр вырӑна пухаҫҫӗ имӗш. Урӑх инкек-синкек ан тухтӑр тесе ҫурта ятарлӑ пленкӑпа ҫыпӑҫтарса тухасшӑн.