Хусанти Универсиада ҫитиччен пӗр эрне ытларах кӑна юлчӗ ӗнтӗ. Раҫҫейӗн пӗрлӗхлӗ командине йӗркелессипе ятарлӑ суйлава та ирттернӗ пулнӑ. Вӗсен пӗтӗмлетӗвӗ тӑрӑх пирӗн 8 ентеш Раҫҫейӗн командине лекме пултарнӑ: инҫете чупаканссипе Алина Прокопьевӑпа Наталья Пучкова; хӑвӑрт утассипе — Вера Соколова, Марина Пандакова, Ирина Юманова; нумайла ӑмӑртассипе — Кристина Савицкая; кӗрешессипе — Екатерина Краснова тата теннис вӑййипе выляссипе — Антонина Савельева. Тата темиҫе спортсмен саппасра пулӗ. Пӑхатӑн та ҫак йыша, тӳрех шухӑш ҫуралать — пирӗн хӗрсем кӑна маттур иккен, каччӑсем спорт ҫитӗнӗвӗсенче вӗсенчен темшӗн каярах.

Чӑваш Енӗн вӑй-хал культури, спорт тата туризм министерствинче палӑртнӑ тӑрӑх кашни спорт тӗсӗпе списока ҫитес кунсенче йӗркелӗҫ. Унсӑр пуҫне тата республикӑри 50 яхӑн тӳре (судья) Универсиада ӑмӑртӑвӗн йӗркисене тытса пырӗ.

Хусанта иртекен тӗнче шайӗнчи ҫуллахи XXVII Универсиада утӑн 6–17-мӗшӗсенче иртӗ.

Путвала резина атӑсӑр кӗреймӗн

Канаш районӗнчи Шӑхасанти нумай хваттерлӗ ҫуртсенчен пӗринче, 11-мӗшӗнче, пурӑнакансем путвалта шыв тӑнипе, унтан ырӑ мар шӑршӑ хваттерсене хӑпарнипе халтан кайнӑ. Ҫуркуннеренпех ҫапла-мӗн. Ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ тытӑмра ӗҫлекенсем килсе шыва уҫласа каяҫҫӗ иккен те, анчах кӑштахран каллех тулать.

Ҫакӑн сӑлтавне шыранӑ май ҫуртра пурӑнакансем канализаци пӑрӑхӗ шӑтӑк пуль тесе палӑртаҫҫӗ. Ҫурта тытса тӑракан компани вара хваттерте пурӑнакансене хӑйсене айӑплать. Вӗсем хӑйсем тӗллӗн путвал чавса пӗтернӗ мӗн-те ҫумӑр шывӗ лекет имӗш. «Дренаж тӑвасси пирки эпӗ темиҫе хутчен те сӑмах хускатнӑ», — тет иккен компани директорӗ Сергей Иванов. Анчах ку ӗҫе камӑн тытса тумалли пирки вӑл шарламан.

Ҫапла, ҫутҫанталӑкӑн хӑйӗн саккунӗ ҫав. Шупашкар енче юлашки вӑхӑтра ҫумӑр пулман мар-ха. Анчах кӑнтӑр енче ӑна теме кӗтнӗ пекех тӗмсӗлеҫҫӗ иккен. Патӑрьел районӗнче, сӑмахран, вӑйлӑ ҫумӑр ака уйӑхӗн 26-мӗшренпе ҫуман теҫҫӗ. Унтанпа вӗтӗ ҫумӑр икӗ хутчен шӑпӑртатса иртнӗ те тек пулман-мӗн.

Ял хуҫалӑх культурисене епле те пулин сыхласа хӑварас тесе хресчен тӗрлӗ меслет шырать. 4 хуҫалӑхра хирсене шӑвараҫҫӗ иккен. Ҫапах та мӗнпур уя шӑварса пӗтереймесси паллӑ ӗнтӗ. Ҫӗрулмине типсе каясран ятарлӑ препаратпа аталантараҫҫӗ-мӗн-ха. Анчах ку та йывӑрлӑхран тухмалли ҫул-йӗр тееймӗн. Ҫеҫке симӗс ларсан та ҫӗрулми ӳсесшӗн мар.

Акӑ, «Батыръ» хуҫалӑхра рапс пачах шӑтса тухманпа пӗрех иккен. Сухаласа пӑрахасси кӑна юлать тесе пӑшӑрханать имӗш агрофирма ертӳҫи Шейхулла Куликов.

Пӗтӗмӗшле илсен, Патӑрьел районӗнче ҫуртрисен пӗрре-виҫҫӗмӗш пайӗ пӗтнӗ теҫҫӗ. Пӗрчӗллӗ йышши культурӑсем кӑна 7 пин ытла гектар ҫинче типсе ларнӑ.

Синоптиксем те хресчене ҫумӑр ҫӑвать текен хыпарпа савӑнтараймаҫҫӗ.

Малалла...

Шупашкарта Чӑваш Енӗн паллӑ ӑсчахӗ, карап тӑвассипе ӗҫленӗ Алексей Крылов академик ячӗпе музей уҫнӑ. Аваллӑх управҫи Шупашкарти политехника институтӗнче вырӑн тупнӑ.

Унта Пӑрачкав районӗнчи Крылово ялӗнчи (тӗнчипе паллӑ академик 150 ҫул каялла шӑпах ҫав ялта ҫуралнӑ) музейри экспонатсем вырӑн тупнӑ. Кӑсӑклӑ япаласем хушшинче шыв айӗнчи атом киммипе ҫӳренӗ Владимир Квасков мичман парнеленӗ астролябине, 2-мӗш рангри капитан Николай Раськинӑн тинӗс хронометрне тата секстанне, Шупашкарти ҫамрӑксен А.Н. Крылов ячӗпе хисепелнекен «Маяк» клубӗн ертӳҫи Марина Сугробован ҫӑлтӑрсен глобусне тата тинӗс компасне палӑртма пулать. Тӗрӗссипе, пӗлес-курас, паллашас килмелли экспонатсем тата нумай-мӗн-ха.

Музее чи малтан кӗрсе курнисем — пысӑк хӑвӑртлӑхӑн гидродинамики тата карап тӑвасси темӑпа Шупашкарта иртекен Пӗтӗм тӗнчери ӑслӑлӑхпа практика конференцине хутшӑннӑ ӑсчахсем.

Сӑнсем (24)

Республикӑри ял хуҫалӑх предприятийӗсенче выльӑх апачӗ хатӗрлессипе хӗрӳ тапхӑр пырать. Ял хуҫалӑх министерстви ытларикунхи цифрӑсене илсе кӑтартать. Ял хуҫалӑх предприятийӗсенче тата фермер хуҫалӑхӗсенче нумай ҫул ӳсекен курӑксене 44,5 пине яхӑн гектар ҫинче ҫулнӑ иккен. Ҫапла вара виҫӗм кун тӗлне 31,5 пин тонна утӑ тата 45,8 пин тонна сенаж хатӗрленӗ.

Утӑ хатӗрлессине илсен кӑнтӑр енчи районсем — комсомольскисем, елчӗксем тата патӑрьелсем — малта пыраҫҫӗ иккен. Тоннӑпа илсен шӑпах вӗсем нумайрах янтӑлама ӗлкӗрнӗ. Сенажпа вара Шупашкар районне ҫитекен ҫук — вӑл енче 8 пин тоннӑна яхӑн хатӗрленӗ. Маларах асӑннӑ каҫал енсем тата вӑрнарсем — 5,2 пиншер тонна, елчӗксем — 4,6 пин тонна.

«Хӗрлӗ парӑс» уйлӑха ҫӗршывӑн тӗрлӗ регионӗнчи тата чикӗ леш енчи чӑваш диаспорин ачисене ҫулсеренех канма пухаҫҫӗ. Кӑҫал вӗсен кану тапхӑрӗ ҫак уйӑхӑн 25-мӗшӗнче пуҫланнӑ, смена утӑ уйӑхӗн 8-мӗшӗнче вӗҫленӗ. Канма Пушкӑрт тата Тутар, Мари Эл, Беларуҫ республикисенчен, Ӑренпур, Пенза, Самар, Сарту, Чӗмпӗр облаҫӗсенчен тата Мускав хулинчен 46 ача килсе ҫитнӗ. «Хӗрлӗ парӑса» лекиччен вӗсен хӑйсен пултарулӑхне тӗрлӗ енпе кӑтартма тивнӗ. Мӗншӗн тесен уйлӑха килмелли путевкӑсемпе вӗсене пултарулӑх конкурсӗсенче палӑрнӑшӑн хавхалантарнӑ.

Вӗсемпе республикӑн культура министрӗ Вадим Ефимов тӗл пулнӑ.

«Сывлӑх сунатпӑр», — тесе кӗтсе илнӗ вӗсем министра. Пысӑк хӑнана вӗсем туслӑх сулли парнеленӗ. Уйлӑхра канакансене Вадим Петрович республикӑн культура пурнӑҫӗ, Чӑваш Енӗн паллӑ вырӑнӗсемпе ҫыннисем ҫинчен каласа кӑтартнӑ.

Уйлӑхра вӑхӑта ирттернӗ вӑхӑтра ачасем республикӑри пултаруллӑ чӑвашсемпе тӗл пулӗҫ, ҫӗннине-кӑсӑклине самай пӗлӗҫ.

Сӑнсем (10)

«Промтрактор-Промлит» савутра

Чӑваш Ен промышленноҫ предприятийӗсен кӑҫалхи пилӗк уйӑхри ӗҫ-хӗлне пӗтӗмлетнӗ. Шел те, анчах, пӗтӗмӗшле илсен, асӑннӑ отраслӗн хальхинче хӑпартланмалли ҫукрах. Иртнӗ ҫулхи кӑрлач-ҫу уйӑхӗсенчипе танлаштарсан производство калӑпӑшне вӑл 15 процент чакарнӑ. Ҫакӑ «Промтрактор-Вагон», «Промтрактор», «Промтрактор-Промлит», «Химпром» предприятисенче, Шупашкарти агрегат тата электроаппаратура савучӗсенче уйрӑмах вӑйлӑ сисӗннӗ иккен.

Ташлама пӗлменнине темӗскер чӑрмантарни пирки калать те чӑваш, ҫапах та сӑлтавне тишкерес пулсан продукцие туянакансем сахалланнипе, илекенсем таваршӑн вӑхӑтра татӑлманнипе тата ыттипе ҫыхӑнтараҫҫӗ иккен. Тата ҫаврӑнӑша ярса пымалӑх укҫа ҫитсе пыманнипе, промышленноҫ предприятийӗсене вара вӑрах вӑхӑтлӑх кредит лекменнипе те сӑлтавлаҫҫӗ.

Ҫав вӑхӑтрах ял хуҫалӑх продукцине туса илессин, ваккӑн тавар ҫаврӑнӑш калӑпӑшӗ, халӑха тӳлевлӗ пулӑшу кӳресси ӳснӗ.

Ӑренпур Акатуйӗ. Архиври сӑн

Ҫак вырсарникун Ӑренпур хулинче облаҫри чӑвашсен уявӗ — Акатуй — иртет. Унта пыракансене 11 сехетре «Наци ялӗ» культура комплексӗнче шута илме пуҫлӗҫ.

Программӑна Чӑваш Енри паллӑ ҫынсемпе тӗл пулассине те кӗртнӗ. Ӑренпур чӑвашӗсем патне Чӑвашран харӑсах икӗ поэт — Раиса Сарпи тата Валери Туркай — кайма палӑртнӑ. Уявӑн хаклӑ хӑнисен шутӗчне ҫавӑн пекех Вячеслав Христофоров халӑх артисчӗ. Тата, чылай уяври пекех, курав та йӗркелӗҫ. Унта ал ӑстисен ӗҫӗсем вырӑн тупӗҫ. Хӑйсен вӑйне виҫес текенсем спорт ӑмӑртӗсене хутшӑнма пултарӗҫ. Ҫурҫӗр ҫитес умӗн вара хӑнасемпе уява йӗркелекенсем «Чапай» ресторанта каҫхи апата пуҫтарӑнӗҫ.

Вожатӑйсене хӳтӗлесе акцие пухӑннисем

Пушар хыҫҫӑн шыв кирлӗ мар теҫҫӗ те, ку тӗслӗхре урӑхла пулаймасси паллӑ ӗнтӗ. Сӑмахӑмӑр Шупашкар районӗнче вырнаҫнӑ «Ылтӑн пучах» уйлӑхра вожатӑйсем ухмахла ашкӑнни пирки пырать. Аса илтеретпӗр, вӗсем ҫывӑракан ачасене матрасӗ-мӗнӗпе коридора йӑтса тухнӑ, ыйхӑран вӑратнӑ, хӑратнӑ. Пӗр арҫын ачана матрасӗ-утиялӗпе пӗрле ваннӑна хунӑ, душ кӗмелли шлангран шыв янӑ. Ун пирки эпир хыпарланӑччӗ.

Ҫӗршывӗпе янӑракан тӗслӗх хыҫҫӑн ведомствӑсем хушшинчи комисси васкавлӑ майпа канашлӑва пуҫтарӑннӑ. Ларӑва хупӑ алӑк хыҫӗнче ирттернӗ-ха. Унччен вара журналистсене пухса кӗске калаҫу йӗркеленӗ. Брифинг вӑхӑтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, Вӗренӳ институтӗнче вожатӑйсене хатӗрлемелли программа хатӗрлесшӗн. Психологсем вара хирӗҫтӑруллӑ лару-тӑрура епле тытмалли пирки сӗнӳсем хатӗрлесшӗн. Ку вӑл килес ҫула палӑртнӑ ӗҫ. Анчах Вӗренӳ министерстви унччен алӑ усса ларасшӑн мар-мӗн. Сӑмахран, вожатӑйсене ҫывӑх вӑхӑтра психологи тата педагогика тӗлӗшӗнчен тест витӗр кӑларасшӑн.

Сӑмах май, ӗнер Шупашкарти Константин Иванов палӑкӗ умне асӑннӑ уйлӑхра пӗрремӗш сменӑра каннисем хӑйсен вожатӑйӗсене хӳтӗлес тӗллевпе ятарлӑ акцие пухӑннӑ.

Малалла...

Шупашкар тепӗр темиҫе ҫултан мӗнле аталанассине утӑ уйӑхӗн 3-мӗшӗнче палӑртӗҫ. Анчах малтанласа. Ун чух хула тӑвӑм канашӗн ларӑвӗнче план проектне архитекторсем, строительство, энергетика, ҫул-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх тытӑмӗн ӗҫченӗсем (ара, шӑпах ҫавсем унпа вӗҫӗм усӑ кураҫҫӗ мар-и?) пӗрле пулса сӳтсе явӗҫ. Пысӑк кӑлтӑксем пулмасан ӑна халӑх итлевӗнче сӳтсе явма сӗнӗҫ.

Тӗп плана Питӗр хулинчи архитекторсем хатӗрленӗ. Ӗҫшӗн вӗсем 6,2 миллион тенкӗ ыйтнӑ-мӗн. Ӗҫе вӗсем пысӑк пахалӑхпа тата кӗске вӑхтӑра пурнӑҫлама шантарнӑ имӗш.

Пӗлекенсем каланӑ тӑрӑх, Шупашкар тӗп планне унччен те ялан тенӗ пекех асӑннӑ хулари Урбанистика инсититучӗн специалисчӗсем хатӗрленӗ. Шупашкарӑмӑр хальхи вӑхӑтра аталанса пурӑнакан плана кӑна урӑххисем шухӑшласа кӑларнӑ иккен.