Нумай пулмасть Чӑваш кӗнеке издательствинчен пысӑк вырӑсла-чӑвашла сӑмах пуххи пичетленсе тухнӑ. Икӗ кӗнекерен тӑракан словаре паллӑ чӑваш чӗлхи тӗпчевҫи Михаил Скворцов хатӗрленӗ.

Ку пысӑк ӗҫе пурӗ 32 пин ҫурӑ сӑмах кӗнӗ. Хушма пайра кӗскен вырӑс грамматики ҫинчен ҫырса кӑтартнӑ. Вулакан ҫавӑн пекех унта ҫын ячӗсемпе географи ячӗсене, кӗскетӳсене тупма пултарать — вӗсене вырӑсла тата чӑвашла илсе панӑ.

Словаре ҫывӑх вӑхӑтра «СУМ» лавккара туянма май пулӗ.

РФКП депутачӗ Тамара Плетнева Патшалӑх Думине ҫӗнӗ саккун проектне кӗртнӗ — паспортра наци паллине палӑртма тытӑнасси пирки.

Проектпа килӗшӳллӗн паспортри «Национальность» йӗркене ҫырса тултарасси ирӗклӗ пулӗ. Ҫавӑн пекех кашни хӑйӗн ирӗкӗпе паспортра ИНН тата юн ушкӑнне кӑтартма пултарӗ.

Lenta.ru палӑртнӑ тӑрӑх «Национальность» йӗркене паспорта кӗртме 2000 ҫултанпа сӗнеҫҫӗ. Малтан пушкӑрт депутачӗсем сӗннӗ, каярах, икӗ ҫул иртсен, Тутарстанрисем ҫак сӗнӳпе тухнӑ. 2010 ҫулта Раҫҫей Федерацийӗн конституци сучӗ те ҫак ыйтӑва пӑхса тухнӑ пулнӑ — паспортра хӑш халӑх шутне кӗнине кӑтартманни ҫӗршывӑн тӗп сакунне пӑсманни пирки йышӑннӑ.

Каласа хӑварас пулать, «Национальность» йӗрке СССР паспорчӗсенче 1974–1990 ҫулсенче пулнӑ. Кайран, ҫӗнӗ паспорт йышӑннӑ хыҫҫӑн, ӑна пӑрахӑҫа кӑларнӑ.

Чӑваш патшалӑх филармонийӗ

Раштавӑн 22-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх филармонинче Чӑваш Ен наци радиовӗн «Иксӗлми ҫӑлкуҫсем» конкурсне хутшӑннӑ Республикӑри чи пултаруллӑ фольклор ушкӑнӗсен фестиваль концерчӗ пулчӗ.

Пурӗ 26 коллектив хутшӑнчӗ. Вӗсен хушшинче — Пысӑк Енккасси Культура ҫурчӗ ҫумӗнчи «Ҫӑлкуҫ» ушкӑн, вӑл диплом илме тивӗҫ пулчӗ. Культура министрӗ ушкӑн ертӳҫине А.А.Яковлевана тав ҫырӑвӗпе чысларӗ.

Нумай пулмасть, раштавӑн 16–19-мӗшӗсенче Турцири Истамбулта Пӗтӗм тӗнчери тӗрӗк ҫамрӑкӗсен 15-мӗш Аслӑ пухӑвӗ-курултайӗ иртрӗ. Маларах пӗлтернӗччӗ ӗнтӗ, унта Чӑваш Республикинчи делегатсем те хутшӑнчӗҫ. Пирӗн тӑрӑхран Чӑваш ҫамрӑкӗсен «Сӑвар» пӗрлешӗвӗн пайташӗсем кайрӗҫ — Олег Цыпленков, Илтимер Ефремов, Николай Плотников тата Светлана Иванова юрӑҫ.

Кӑҫалхи пухура Пӗтӗм тӗнчери тӗрӗк ҫамрӑкӗсен курултайне ирттерме пуҫланипе 20 ҫул ҫитнине паллӑ турӗҫ, хӑй пухӑвӗ те шучӗпе 15-мӗш пулчӗ.

Курултайра ҫамрӑк журналистсен тата тӗрӗк хӗрарӑмӗсен пӗрлешӗвӗсене йӗркелерӗҫ, ытти ыйтусене сӳтсе яврӗҫ. Ытти ыйтусене илес пулсан кунта уйгурсен йывӑрлӑхӗ ҫинчен (Китай вӗсене хӑйсен саккунӗпе пурӑнтарас тесе вӑйлӑ пусмӑрлать иккен), Раҫҫейре йышӑнма палӑртнӑ вӗренӳ саккунӗ пирки, Ирак патшалӑхӗнчи турккӑсен йывӑрлӑхӗ ҫинчен (курдсем хуҫаланнӑ май вӗсене йывӑр килет), карачайсемпе черкессен ҫӗрӗсене туртса илни ҫинчен, якутсен ҫӗрӗнчи экологи пирки калаҫрӗҫ. Лайӑх пурнӑҫпа, пӗр йывӑрлӑхсӑр пурӑнакансем те пулчӗҫ — сӑмахран, Румыни тутарӗсем хӑйсене патшалӑхра лайӑх туяҫҫӗ.

Малалла...

Раштавӑн 16–19-мӗшӗсенче Турцири Истамбулта Пӗтӗм тӗнчери тӗрӗк ҫамрӑкӗсен 15-мӗш Аслӑ пухӑвӗ-курултайӗ иртӗ. Чӑваш Республикинчен унта Чӑваш ҫамрӑкӗсен «Сӑвар» пӗрлешӗвӗн делегацийӗ хутшӑнать, паян вӗсем ҫула тухрӗҫ.

Кӑҫал Пӗтӗм тӗнчери тӗрӗк ҫамрӑкӗсен пухӑвне ирттерме пуҫлани 20 ҫул ҫитет, ҫавӑнпа та курултай кунӗсенче ҫак уява та паллӑ тӑвӗҫ. Унсӑр пуҫне ҫамрӑк журналистсен тата тӗрӗк хӗрарӑмӗсен пӗрлешӗвне йӗркелеме палӑртнӑ. 2012 ҫулхи пухӑва пӗрремӗш хут Монголинчи тата калмӑксен делегацийӗсем явӑҫаҫҫӗ. Яланхи пекех курултай ӗҫне 1999 ҫулта Шупашкарта йӗркеленнӗ Пӗтӗм тӗнчери финн-угор ҫамрӑкӗсен пӗрлешӗвӗ те хутшӑнать.

Ветеран учительсем уроксене каяс умӗн

Патӑрьел районӗнчи Тури Туҫа шкулӗ районти ватӑ шкулсенчен пӗри. Ӑна 1840 ҫулхи раштавӑн 16-мӗшӗнче хута янӑ. Паллах, 172 ҫулхи ӗмӗрӗнче Тури Туҫа шкулӗнчен темиҫе ҫӗр ҫын пӗлӳ илсе тухнӑ, пурнӑҫ ҫулӗ ҫине тӑнӑ.

Ҫак шкултан вӗренсе тухса кайнисемпе пӗрлех паянхи кун шкулта вӗренекенсемпе ӗҫлекенсем вара кашни ҫулах унӑн ҫуралнӑ кунне паллӑ тӑваҫҫӗ. Ҫулсерен ҫак кун шкулта самоуправлени кунӗ иртет. Шкулти вӗрентекенсен вырӑнне ачасем йышӑнаҫҫӗ, уроксем параҫҫӗ. Кӑҫал вара ҫак куна урӑхларах ирттерме йышӑнчӗҫ. Шкул ачисемпе пӗрлех уроксене унччен ҫак шкулта ӗҫленӗ ветеран учительсем те ирттерчӗҫ.

Уроксем хыҫҫӑн пӗрлехи (виҫӗ ӑру: хальхи вӗрентекенсем, ачасем, ветеран учительсем) педсовет иртрӗ. Ачасемпе ветерансем ирттернӗ уроксем шкул ачисен кӑмӑлне кайрӗҫ. Малашне те ҫак йӗркене йӑлана кӗртме сӗнчӗҫ.

Паян, раштавӑн 14-мӗшӗнче, вӗренӳ министерствинче Чӑваш чӗлхин пӗрлехи комиссийӗн черетлӗ ларӑвӗ иртрӗ.

Чи малтанах Чӑваш Республикин «Чӑваш Республикинчи чӗлхесем ҫинчен» саккуна культура министерствине пӑхӑнакан учрежденисене епле пурнӑҫа кӗртнине пӑхса тухрӗҫ. Докладшӑн яваплӑ Казакова Т.В. ӗҫсем мӗнле пыни пирки кӗскен каласа пачӗ: кӗнекесем туянни ҫинчен, халӑх ушкӑнӗсенчи ӗҫсем ҫинчен, фестивальсемпе юрӑ-ташӑ ӑмӑртӑвӗсем пирки. Ҫитменлӗхсем ҫинчен калаҫма пуҫласан вулашӑври кӗнеке куравӗсен ячӗсем вырӑсла пулнине асӑнчӗ. Пачах вырӑсла мар ӗнтӗ — кӑнтӑрти районсенче ку тӗлӗшӗнчен питӗ лайӑх — стендсен ячӗсене чӑвашла та вырӑсла та ҫыраҫҫӗ, Шупашкара ҫывхарнӑ май вара ҫак йӑла япӑхланса пырать. Ҫакна асра тытса ӗнтӗ килес ҫул ятсене чӑвашла та вырӑсла та ҫыртарассипе акцентласа ӗҫлеме пуҫлӗҫ. Докладӑн тулли тексчӗпе кунта паллашма пулать. Доклада сӳтсе явнӑ май ытти учрежденисене те чӗлхесен саккунне пурнӑҫлама ыйтмалли пирки, уйрӑмах ятсене чӑвашла ҫыртармалли пирки калаҫрӗҫ.

Малалла...

«Сувар» чӑваш наци культурин аталану фончӗ Чӑваш халӑх сайчӗпе пӗрле «Анатолий Розов–2013» календарь кӑларчӗҫ. А3 виҫеллӗ календаре Анатолий Розов (1933–2010) художник 80 ҫул тултарнӑ тӗле хатӗрленӗ. Шел те, вӑл хӑй ҫак вӑхӑта ҫити пурӑнса ҫитереймерӗ.

Календарьти уйӑх ячӗсемпе кун ячӗсем — йӑлт чӑвашла. Ҫӳлти пайӗнче художникӑн сӑнӗ тата вӑл хатӗрленӗ «Болгарская крепость» (2007) ӳкерчӗкӗ вырнаҫнӑ.

Календаре кӑларма укҫа-тенкӗпе «Суварстром» ТМЯО пулӑшнӑ, дизайнне Николай Плотников хатӗрленӗ. Календаре «СУМ» лавккара 15 тенкӗпе туянма пулать.

Розов Анатолий Сидорович 1933 ҫулхи юпан 14-мӗшӗнче Ҫӗрпӳ районне кӗрекен Тӑрваш ялӗнче ҫуралнӑ. 2010 ҫулхи ҫӗртмен 6-мӗшӗнче вӑл пирӗнтен уйрӑлса кайрӗ.

Анатолий Сидорович Шупашкарти ӳнер училищинче, Ленинградри патшалӑх театр, музыка тата киномотографи институтӗнче пӗлӳ илнӗ. Чӑваш пукане театрӗнче, Новокузнецкри тата Псковпа Кисанти пукане театрӗсенче ӗҫленӗ.

Малалла...

Чӑваш кӗнеке издательстви кашни Ҫӗнӗ ҫул тӗлнелле ачасем валли паха парне ӳкерчӗксемпе илемлетнӗ, тетте пек хитре те вӗр ҫӗнӗ кӗнекесем хатӗрлет. Ҫак кӗнекесем халӗ пирӗн шкул валавӑшӗнче те пур. Вӗсемпе пире шкул бииблиотекарӗ Любовь Германовна яланхиллех тӗплӗн паллаштарчӗ. Хамӑр ентеш Елен Нарпи ҫырнӑ «Салтак тӳмипе Тал пиҫен» юмахсен пуххи ҫамрӑк вулакансене те, аслисене те килӗшӗтех. «Вӑрман шкулӗ» кӗнекери юмах пьесӑсене ятарласа кӗҫӗн классенче вӗренекенсем валли ҫырнӑ.

Анатолий Тимофеев-Ыхра, Михаил Мерчен (Захаров), Вӑрӑм Палюк (Владимир Рыбкин), Людмила Сорокина (Пурлушкина) хайлавӗсене пӗр кӑларӑма пухса хатӗрлекенӗ — Ольга Васильева. Унти сӑвӑсене ташӑ картине пӗрлештерекенни — вӗсенче ҫитӗнсе пыракан ӑрӑва ӗҫчен те тирпейлӗ, йывӑрлӑхра пӗр-пӗрне пулӑшма, тӳрӗ кӑмӑллӑ пулма вӗрентни палӑрать. Никама та ятламасӑр, тӑван чӗлхепе, лӑпкӑн та кӑмӑллӑн.

Малалла...

Шӑматкун, раштавӑн 15-мӗшӗнче, Мускавра ташӑ каҫӗ пулать! Чӑваш эст рада ҫӑлтӑрӗсем «Белая Дача» (чӑв. Шурӑ Дача) культура керменне килӗҫ. Пуҫламӑшӗ 14 сехетре!

Юрӑ-ташӑпа сире Валентина Кузнецова, Пётр Ермолаев, Алексейпе Андрей Шадриковсем савӑнтарӗҫ! Концерт хыҫҫӑн — «Чӑваш ташши»!

Билет хакӗ 300 тенкӗ кӑна!

«Белая Дача» КК адресӗ: Мускав облаҫӗ, Котельники хули, Белая Дача, 3-мӗш ҫурт. Инҫесас: 8(499)188-76-87, 8(962)981-87-16.